د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ وايي چې په تېرو اوو ورځو کې له ایران څخه افغانستان ته د افغان کډوالو د بېرته ستنیدو کچه په بې‌ساري ډول لوړه شوې ده.

دې ادارې د پنجشنبې په ورځ (د سرطان ۱۲مه) په یوه راپور کې ویلي چې له جون ۱۳مې تر جولای ۲مې پورې د افغانانو بېرته ستنېدل زیات شوي، خو د جون له ۲۵مې تر جولای ۲مې دا شمېر نور هم ډېر شوی او هره ورځ په منځنۍ کچه له ۳۱ زرو زیات کسان افغانستان ته اړول کیږي.

دغه اداره زیاتوي چې یوازې د جولای په لومړۍ نېټه ۴۳ زره کسان له ایرانه افغانستان ته ایستل شوي دي.

د کډوالو عالي کمېشنرۍ له ایران څخه د افغان کډوالو په جبري ایستلو اندېښنه ښودلې او ویلي یې دي چې افغانستان کې بشري وضعیت ته په کتو، د راستنېدونکو، په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو د وضعیت په اړه اندېښمن دي.

د ملګرو ملتونو د شمېرو له مخې، د روان کال له پیل راهیسې تر اوسه له یو میلیون او ۸۶ زرو زیات افغانان له ایرانه افغانستان ته ستانه شوي چې له دې ډلې له ۸۲۱ زرو زیات کسان یوازې د مارچ له ۲۲مې وروسته راغلي دي.

ملګرو ملتونو او پاملرنې نړیوال سازمان د پنجشنبې په ورځ (د سرطان ۱۲مه) په یوه ګډ راپور کې ویلي چې په افغانستان کې د طالبانو تر واکمنېدو وروسته د ښځو او نجونو پر وړاندې د جنسیتي نابرابرۍ او محدودیتونو له امله، د هغوی زیانګالۍ زیاتې شوې دي.

دغه راپور چې د افغانستان په ټولو ۳۴ ولایتونو کې له شاوخوا ۲۰ زرو ښځو سره د مرکو پر بنسټ جوړ شوی، وایي چې د طالبانو حکومت له ۲۰۲۱ کال راهیسې داسې سخت او محدودونکي اقدامات کړي چې له امله یې د ښځو او نجونو حقونه او ازادۍ په پراخه کچه محدودې شوې دي.

په راپور کې ویل شوي چې د «محرم اجباري ملتیا» او د ښځو پر جامو محدودیتونو د هغوی عامه ژوند کې د ګډون وړتیا خورا کمه کړې ده.

دغه راز، په نادولتي موسسو او د ملګرو ملتونو په ادارو کې د ښځو د کار پر بندیز نیوکه شوې او ویل شوي چې دغه محدودیت د ښځو او نجونو روغتیايي، تعلیمي، تغذیې او نورو بنسټیزو خدماتو ته لاسرسی کم کړی او د ټولنې ته په سم او عادلانه بڼه ورکولو کې یې د ښځو رول له منځه وړی دی.

راپور دا هم ویلي چې د مرستو د ترلاسه کولو لپاره د ۷۰ سلنه زیاتو ښځو د لاسرسي ستونزې یادې کړې، چې اصلي لامل یې د ښځینه مرستندویانو نشتوالی او فرهنګي محدودیتونه دي.

د جرمني د کورنیو چارو وزیر، الکساندر ډوبرینت، ویلي چې غواړي له طالبانو سره یوه داسې مستقیمه موافقه وکړي چې پر بنسټ یې افغان کډوال له جرمني افغانستان ته بېرته واستول شي.

ډوبرینت د «فوکس» مجلې سره مرکه کې ویلي: «زما نظر دا دی چې موږ له افغانستان سره مستقیمې هوکړې وکړو څو د افغانانو د بېرته لېږلو زمینه برابره شي.»

هغه زیاته کړې چې تر اوسه یې د درېیمو هېوادونو له لارې له طالبانو سره خبرې کولې، خو وایي: «دا دایمي حل نه‌شي پاتې کېدای.»

جرمني تر اوسه د طالبانو حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی او له دې ډلې سره رسمي ډیپلوماتیکې اړیکې نه لري، خو په وروستیو کې یې یو شمېر هغه افغانان چې په جرمني کې یې جرمونه کړي، د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته استولي دي.

افغانان د سوریانو وروسته په جرمني کې د پناه غوښتونکو دویمه ستره ډله ده، چې یوازې په ۲۰۲۴ کال کې یې شمېر تر ۳۴ زره زیات و.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح‌الله مجاهد د پنجشنبې په ورځ (د جولای ۳مه) په یوې اعلامیه کې وویل، چې د دوی اړوندو ادارو د حبیبي د کورنۍ د عریضې په اساس هر اړخیزه پلټنه کړې، خو هیڅ داسې نښه یې نه ده موندلې چې ثابته کړي حبیبي دې د طالبانو د استخباراتو یا بلې ادارې له لوري نیول شوی وي.

ښاغلي مجاهد د امریکا د بهرنیو چارو وزارت دا ادعا هم رد کړه چې ګواکې طالبانو نوموړی په پټه نیولی او ساتلی دی او ویلي یې دي دوی د یو نظام په توګه د مجرمانو پټ ساتلو ته اړتیا نه لري.

تر دې مخکې د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د عدالت لپاره د انعامونو پروګرام په خپله رسمي پاڼه خپره کړې اعلامیه کې ویلي وو، چې د طالبانو استخباراتو محمود شاه حبیبي د ۲۰۲۲ کال د اګست په میاشت کې نیولی دی.

په دې اړه نور:

امریکا د محمود شاه حبیبي په اړه د معلوماتو په بدل کې د پنځو میلیونو ډالرو انعام اعلان کړ

په اعلامیه کې دې پروګرام د محمود شاه حبیبي د ځای موندلو او بیرته راستنیدو په اړه د معلوماتو لپاره تر ۵ میلیونو ډالرو پورې انعام ټاکلی دی.

اعلامیې زیاته کړې، چې حبیبي د اسیا مشورتي ګروپ له یو شمېر نورو کارکوونکو سره یوځای د طالبانو استخباراتو نیولی، خو له ښاغلي حبیبي او یو بل کس پرته، نور ټول خوشې شوي دي.

محمود شاه حبیبي د افغانستان د ملکي هوایي چلند د خپلواکې ادارې پخوانی رییس وو او د جمهوري حکومت تر سقوط وروسته یې په کابل کې یو خصوصي شرکت چلاوه.

د بې پولې ډاکترانو نړیوال سازمان و ايي، افغانستان کې د ناروغو ماشومانو شمېر زیات شوی، خو د هېواد روغتونونه د هغوی د منلو وړتیا نه لري.

دغه سازمان د جولای په دویمه نېټه په یوې اعلامیې کې، اندېښنه ښودلې چې په هرات، هلمند او بلخ کې د دوی تر ملاتړ لاندې روغتونونه د ناروغو ماشومانو د ځایولو لپاره کافي بسترونه نه لري. د دې سازمان په وینا، په ځینو روغتونونو کې آن په یوه بستر کې دوه ماشومان ځای شوي، او ګڼ نور ماشومان د ځای خالي کېدو ته انتظار باسي.

په افغانستان کې د بې پولې ډاکترانو د همغږۍ مسوولې جولي پاکرو ویلي چې ګڼ شمېر روغتیايي مرکزونه له جدي ستونزو سره مخ دي چې پکې د کافي طبي پرسونل، لومړنیو درملو او تشخیصیه وسایلو نشتوالی شامل دی.

دې سازمان د روغتیا د نړیوال سازمان (WHO) له قوله ویلي چې د امریکا د مرستو له بندېدو وروسته، د افغانستان شاوخوا ۴۲۲ روغتیايي مرکزونه تړل شوي یا یې فعالیتونه محدود شوي، چې له امله یې له درې میلیون زیات افغانان له روغتیايي خدمتونو بې برخې شوي دي.

د جولي پاکرو په وینا، د دغو مرکزونو په تړل کېدو سره لومړنیو روغتیايي خدمتونو لاسرسی، په ځانګړې توګه د ښځو او ماشومانو لپاره، سخت شوی، او دوی اړ دي چې د اوږدې مودې انتظار ترڅنګ اوږده واټنونه ووهي څو روغتیايي مرکزونو ته لاسرسی ومومي.

له ۱۳۰۰ زیاتو خبریالانو، سینمايي فعالانو او د افغانستان او ایران عامو وګړو په یوه لیک کې د ایران د اسلامي جمهوریت له چارواکو غوښتي چې په دې هېواد کې له افغانانو سره "غیر انساني چلند" ژر تر ژره ودروي.

دغه فعالانو همدا راز له ایراني وګړو غوښتنه کړې چې د افغانانو پر وړاندې د روان تاوتریخوالو پر وړاندې چوپ پاتې نه شي، څو د دوی چوپتیا له زورزیاتي سره د عامې همغږۍ په توګه تعبیر نه شي.

دوی په لیک کې له افغان کډوالو سره، چې قانوني یا غیرقانوني اسناد لري، روان چلند غندلی او د نیولو، انتقال، کمپونو کې ساتلو او بیا ایستلو دا ډول تګلاره یې «وحشیانه او شرموونکې» بللې ده. دې فعالانو زیاته کړې، چې یو شمېر افغانان ان له قانوني اسنادو سره هم جبري ایستل کېږي.

په وروستیو ورځو کې ګڼې داسې ویډیوګانې او انځورونه خپاره شوي چې له ایرانه د اسلام کلا له لارې د افغان کډوالو ډله ایز ایستل ښيي.

د کډوالۍ نړیوال سازمان (IOM) ویلي چې په وروستیو کې له ایرانه د بې اسنادو افغان کډوالو د ایستلو کچه بې‌سارې ده، چې یوازې د جون میاشتې (غبرګولي-چنګاښ) په اوږدو کې له ۲۵۶ زرو زیات افغانان له ایرانه وتلو ته اړ شوي دي.

د امریکا مشهور رپ سندرغاړی شان دیدي کامبز د جنسي قاچاق له تورونو برایت ترلاسه کړ.

خو نوموړی د فحشا اړوند تورونو کې مجرم پیژندلی شوی دی.

د نوموړي مدافع وکیل دا پرېکړه "قانوني بریا" بللې، خو څارنوالانو ویلي چې کامبز لا هم ممکن د فحشا په تور تر ۱۰ کلونو بند سره مخ شي.

د محکمې قاضي د ده د مشروطې خوشې کېدو غوښتنه رد کړې او ویلي یې دي چې کامبز ممکن ټولنې ته خطر پېښ کړي.

په محکمه کې یو شمېر ښځو چې پخوا یې د نوموړي سره اړیکې لرلې شاهدۍ ورکړې او ادعا یې کړې چې له بدرفتارۍ سره مخ شوې دي.

دا ادعاوې د محکمې له خوا په بشپړ ډول تایید شوي نه ‌دي خو د قضیې څېړنه لا روانه ده.

د دغې قضیې له امله د کامبز شهرت، هنري فعالیتونه او سوداګریز فرصتونه له جدي ننګونو سره مخ شوي دي.

د اندنیزویا په بالي ښار مې د یوې مسافروړنکې کښتۍ د ډوبیدو له کبله۶۱کسان نادرکه دي.

دغه کښتۍ له جاوه بالي ته په لار وه.

په کښتۍ کې ۶۵کسان سپاره وو، چې څلور تنه يې ژغوړل شوي دي.

تراوسه معلومه نه ده چې دا کښتۍ ولې ډوبه شوې ده.

د جرمني د زاکسن ایالت کې په یوې پوځي سیمه کې د اورلګیدو له کبله څه باندې ۶۰۰ هکتاره ځمکه سوځیدلی ده.

د راپورونو له مخې دغه اور براندنبورګ ایالت ته رسیدلی دی.

د اوروژنې ادارې ۲۰۰ مامورین هڅه کوي دغه لګیدلی اور مهار کړي.

د اور له کبله په سیمه کې د معلولینو د ساتنې یو مرکز خالي شوی او د ګازو یو ساتنځای د اور د پراخیدو له جدي ګواښ سره مخامخ دی.

بل پلو په براندنبورګ کې د اوروژنې ادارې دوه کارکوونکي شدید ټپیان شوي دي.

دغه اور له سه شنبې راهیسې پیل شوی دی.

د امریکا د دفاع وزارت ویاند وايي، د ایران اټومي پروګرام دوه کاله شاته شوی دی.

شان پارنل پرون چهارشنبې په یوه خبري کنفراس کې خبریالانو ته وویل، " زموږ معلومات ښيي چې د امریکا د بریدونو له کبله د ایران اټومي پروګرام دوه کاله شاته شوی دی".

له دې وړاندې امریکايي چارواکو د ایران د دریو اټومي تاسیسات د ویجاړیدو خبره کړې وه.

بل پلو، د اټومي انرژۍ د نړیوالې ادارې مشر رافایل ګروسي وایي، ایران کولی شي په څو راتلونکو میاشتو کې بیرته د یورانیم د غني کولو پروسه پیل کړي.

د ګروسي دغو څرګندونو د امریکا د بریدونو له کبله د ایران د اټومي تاسیساتو د له منځه وړلو په اړه انديښنې راپورته کړې دي.

له دې وړاندې یو شمیر امریکايي رسنیو له هغې ډلې فاکس نیوز راپور ورکړی و چې د امریکا کانګرس هغه طرحه وړاندې کړې چې ولسمشر ټرمپ ته صلاحیت او اجازه ورکوي څو اسراییلو ته بي۲بمونه ورکړي.

د دغې طرحې له مخې جمهوري غوښتونکو او دیموکراتانو ویلي، اسراییلو ته دغه بمونه په هغې صورت کې ورکول کیږي چې ثابته شي ایران د اټومي وسلو د جوړولو او د یورانیمو غني کولو ته دوام ورکوي.

دا طرحه لا تصویب شوي نه ده، خو د اسراییلو او امریکا ترمنځ پوځي همکاري دوام لري.

بل پلو، د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویلي، د اټومي انرژۍ نړیوالې ادارې سره د ایران نه همکاري د منلو نه ده.

د دې وزارت ویاندې ټامي بروس پرون په یوه خبري کنفراس کې وویل، "تهران باید له ځنډ پرته د اټومي انرژۍ له نړیوالې ادارې سره همکاري له سره پیل کړي".