د روسیې د ولسمشر ځانګړي استازي: مسکو، واشنګټن او کییف د اوکراین جګړې د ختمېدودیپلوماتیک حل ته نژدې شوي دي

د روسیې د ولسمشر ځانګړي استازي کیریل ديميتريف ویلي چې متحد ایالتونه، اوکراین او روسیه د اوکراین د جګړې د پای ته رسولو لپاره یوه دیپلوماتیک حل ته نژدې شوي دي.

ديميتريف له سي‌این‌این سره په مرکه کې وویل: «زه فکر کوم روسیه، امریکا او اوکراین رښتیا هم دیپلوماتیک حل ته په رښتیا ډېر نژدې شوي دي.»

امریکايي رسنیو راپور ورکړی چې ټاکل شوې ده هغه به نن (شنبه) په میامي کې د ډونالډ ټرمپ له ځانګړي استازي سټیف ویتکاف سره وګوري. تاس خبري اژانس هم د ديميتريف له خولې لیکلي چې هغه به له نورو کسانو سره هم وګوري، خو د هغوی نومونه یې نه دي یاد کړي.

د متحدو ایالتونو ولسمشر، ډونالډ ټرمپ روانه اوونۍ د روسیې د تېلو پر دوو سترو کمپنیو بندیز ولګاوه، څو مسکو د اوکراین پر ضد د پراخ یرغل د پای ته رسولو لپاره تر فشار لاندې راولي.

د امریکا د خزانې وزارت تېره اوونۍ اعلان وکړ چې پر دولتي شرکت روس‌نفت او خصوصي شرکت لوک‌اویل یې بندیز لګولی دی. د دغو دوو شرکتونو صادرات د کرملین د بودجې مهمه سرچینه ګڼل کېږي.

په ترکیه کې د کردستان د کارګرانو ګوند (PKK) اعلان وکړ چې خپل ټول وسله وال به له ترکیې څخه وباسي او د عراق شمال ته به یې ولیږدوي. PKK همدارنګه له انقرې څخه غوښتنه کړې چې د سولې پروسې د ټینګښت لپاره اړین قانوني ګامونه پورته کړي.

PKK د یکشنبې په ورځ، د لړم یا عقرب په ۴ د عراق د کردستان سیمې په غرنۍ قندیل سیمه کې په یوه بیان کې وویل: "موږ له ترکیې څخه د خپلو ټولو ځواکونو ایستل پلي کوو."

دې ډلې یو انځور هم خپور کړ چې د اتو ښځو په ګډون پکې ۲۵ وسله وال ښکاري چې له ترکیې څخه دې سیمې ته رسیدلي دي.

PKK، چې سږکال یې په رسمي ډول خپله ۴۰ کلنه وسله واله شخړه پای ته ورسوله، په سوله ییز ډول د اوږدې مودې وسله وال بغاوت د پای ته رسولو لپاره، ډیموکراتیک سیاست ته مخه کړې ده. د ترکیې د حکومت په وړاندې د PKK په وسله والو شخړو کې شاوخوا ۵۰ زره کسان وژل شوي دي.

دې ډلې همدارنګه له ترکیې څخه وغوښتل چې د هغې پروسې د پرمختګ لپاره اړین ګامونه پورته کړي چې شاوخوا یو کال دمخه د انقرې لخوا د دې ډلې د زنداني مشرعبدالله اوجلان له خوا د سولې د وړاندیز په ناڅاپي اعلان سره پیل شوې ده.

نوموړي نن د مالیزیا په کولالمپور کې د کمبوډیا او تایلنډ ترمنځ د سولې هوکړې د لاسلیک په مراسمو کې وویل''دا یوه له ۸ جګړو څخه ده چې زما د ادارې په ۸ میاشتو کې پای ته ورسېدې. په اوسط ډول هره میاشت یوه جګړه درول شوې. یوازې یوه جګړه پاته ده، که څه هم ما اوریدلي چې افغانستان او پاکستان هڅې پیل کړي دي. زه کولای شم ژرتر ژره دا هواره کړم. زه په دې اړه پوهیږم. د پاکستان صدر اعظم او فیلډمارشال یې لوی کسان دي، زه شک نه لرم، دا کار به ژر تر ژره وشي. ''

دا په داسې حال کې ده چې د ترکیې په استانبول کې د طالب او پاکستاني پلاویو ترمنځ د اکتوبر په ۲۵ مه پیل شوې خبرې نن د دوهمې ورځې لپاره هم روانې دي.

سرچینو ویلي چې دا خبرې به درې ورځې جریان ولري.

که څه هم پاکستاني لوري تراوسه په دې ناسته کې د شویو او کېدونکو خبرو په اړه څه نه دي ویلي خو د طالبانو تر واک لاندي ملي راډيو ټلویزیون په یو بیان کې ویلي چې افغان لوري پاکستاني پلاوي ته خپله نهايي شوې مسوده په لیکلي بڼه سپارلې ده.

ملي راډيو ټلویزیون په خپله اېکس پاڼه په یو بیان کې چې نن د اکتوبر په ۲۶ مه یې خپور کړی لیکلي "په دې مسوده کې په دې تمرکز شوی، چې پاکستان د افغانستان ځمکنی او هوايي حريم نقض نه کړي او د افغانستان په ضد هېڅ ډلې يا مخالف ته اجازه ورنکړي چې د پاکستان خاروه زموږ هيواد په ضد وکاروي. همداراز چمتووالی ښودل شوی چې د اوربند د هوکړې د تعقیب په موخه يو څلور اړخيزه چينل جوړ شي څو د سرغړونو ارزونې او معلومات پکې تبادله کړل شي. "

په بیان کې راغلي چې پاکستاني لوري هم خپله مسوده طالب پلاوي ته سپارلې او په ټکو یې هڅه کیږي چې د منځګړو په حضور کې یوې نهايي پایلې ته ورسیږي.

که څه هم په بیان کې نه دي ویل شوي چې د پاکستاني لوري په مسوده کې کومې غوښتنې شوي خو د طالبانو د بهرنیو چارو په وزارت کې یوې باخبره سرچینې چې نه یې غوښتل نوم یې په راپور کې خپور شي ازادي راډيو ته وویل پاکستان د تحریک طالبان پاکستان او د بلوڅ ازادي غوښتونکو پر ضد د عملیاتو غوښتونکی دی، خو د طالبانو حکومت له دې وړاندې په افغانستان کې د دغه وسله والو ډلو شتون رد کړی دی.

سرچینه وايي د دې ترڅنګ پاکستان غوښتنه لري چې د اسلام اباد او کابل ترمنځ باید د استخباراتي معلوماتو د تبادلې او همغږۍ بهیر پیاوړی شي.

په ډیورنډ کرښه د څارنې زیاتېدل، د ټي ټي پي د مرکزونو په وړاندې سم سلاسي اقدام او د تحریک طالبان پاکستان او بلوچ ازادي غوښتونکو د مشرانو نیول او د پاکستان پرضد د افغان خاورې استعمال ته اجازه نه ورکول نورې هغه غوښتنې دي چې د سرچینې په خبره پاکستاني پلاوي کړي دي.

خو اوس پوښتنه داده چې ایا دا غوښتنې د عملي کېدو وړ دي؟

د سیاسي چارو یو شمېر پوهان وايي په داسې حال کې چې دواړه لوري د یو بل ادعاوې ردوي د دغه ډول غوښتونکو عملي کېدل سخت کار دی، خو دوی وايي بالاخره باید دواړه لوري یوې هوکړې ته ورسیږي.

له ډلې یې سمیع یوسفیزي ازادي راډيو ته وویل''په کومو شرایطو چې دوی غواړي د دواړو لوریو لپاره غوښتنې عملي کول سخت او ان ناممکن دي، البته دواړو لوریو ته پکار دي چې د دستي لپاره د اعتماد د رامنځته کېدو په هدف لارې خلاصې کړي، او اجازه ورکړل شي چې سوداګري او تګ راتګ پیل شي دا به د نورو مسایلو د حل لپاره اعتماد جوړونه وي. ''

دا په داسې حال کې ده چې د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت اعلان کړی چې له افغانستان سره به د سوداګرۍ او ټرانزیټ ټولې لارې تر هغه وخته بندې وي چې د امنیتي وضعیت بشپړه ارزونه نه وي شوي.

د دې وزارت ویاند طاهر حسین اندرابي د اکتوبر په ۲۴ مه په خپل اوونیز کنفرانس کې ویلي وو چې "د پاکستاني وګړو ژوند له هر ډول سوداګرۍ ډېر ارزښت لري."

ویل کیږي چې په ترکیه کې د دواړو لوریو ترمنځ به دا ناسته سبا د اکتوبر په ۲۷ هم دوام وکړي.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح الله مجاهد طالبانو ته نږدې رسنۍ حریت راډیو ته ویلي له بشپړې هوکړې وروسته به د خبرو پایله له رسنیو سره شریکه شي.

د دې خبرو لومړی پړاو د روانې اکتوبر په ۱۸ مه په دوحه کې پیل شو چې په پایله کې یې په سم لاسي اوربند سلا وشوه.

دا وروسته له هغې ده چې د طالبانو دفاع وزارت د اکتوبر ۱۱مه په یوه اعلامیه کې وویل چې پاکستان د کابل هوايي حریم نقض کړی او په پکتیکا کې یې په ملکي کسانو هوايي حملې کړي دي.

له دې وروسته د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د دواړو لوریو ترمنځ په وقفه یې ډول سختې نښتې وشوې چې طالبانو ورته د انتقامي بریدونو نوم ورکړو او دواړو لوریو ته په کې د درنې مرګ ژوبلې د اړولو ادعاوې هم وشوې.

په دې نښتو کې لسګونه ولسي وګړو ته هم د مرګ ژوبلې د اوښتو راپورونه ورکول شوي دي.

دغه شان د ډیورنډ کرښې په اوږدو کې د دواړو هیوادونو ترمنځ ټولې دروازې نن ( د اکتوبر۲۶ مه ) د پنځلسمې ورځې لپاره لا هم تړلي دي چې له امله یې سوداګرو ته ګڼ مالي زیانونه اوښتي دي.

د اوکراین پر پلازمېنه کیف د روسیې د تیرې شپې په بریدونو کې درې تنه وژل شوي او د ۶ ماشومانو په ګډون ۳۱ تنه ټپيان شوي دي.

د تیرې شپې په بریدونو کې دوه لوړپوړې هستوګنیزې ودانۍ ویجاړې شوي او په یوې کې یې چې نهه پوړیزه وه، اور هم لګیدلی دی.

د بیړنیو حالاتو او ژغورنې ټیمونو له دغې اورلګېدنې څخه ۱۳ تنه ژغورلي دي.

تر دغو هوایي بریدونو مخکې د کیف او شاوخوا سیمو پر فضا د یو-یو نیم ساعت لپاره د هوایي حملو د خطر زنګ وهل کېده.

د اوکراین ولسمشر ولودمیر زلنسکي له دغو بریدونو وروسته پر روسیې او متحدانو یې د پياوړو بندیزونو غوښتنه کړې ده.

د افغانستان د اولس کلنو د فوټسال لوبډلې بېګا ناوخته د آسیا د ځوانانو د ۲۰۲۵کال د لوبو په لړۍ کې د بحرین لوبډلې ته اوه صفر ماتې ورکړه او دوهمه بریا یې په خپل نوم ثبت کړه.

افغانستان د لوبو په دې لړۍ کې مخکې ازبکستان هم مات کړی و، او تمه ده چې نن به له چین سره مخامخ شي.

د آسیا د فوټسال د لوبو لړۍ تېره اونۍ په بحرین کې پیل شوه.

د ګډو رزمي لوبو افغان لوبغاړي نصرت حقپرست تېره شپه له خپل اسټرالیايي سیال کویلان سالکیلد څخه بېسارې ماتې وخوړه.

۲۵ کلن سالکیلد په ابوظبي کې د یو اف سي د سازمان په چوکاټ کې د لوبې د لومړي رونډ په ۲ دقیقو او ۳۵ ثانیو کې حقپرست ته د پښې په وسیله پر سر یو کلک ګوزار ورکړ او ناک اوټ یې کړ.

حقپرست د دې ضربې په پایله کې د څو شېبو لپاره بېسده شو او ریفري په داسې حال کې چې نوموړی لاهم د قفس پر غولي پروت و، سالکیلد د سیالۍ ګټونکی اعلان کړ.

د امریکا ولسمشر ډونالډټرمپ وايي چې که د ده روس سیال ولادیمیر پوتین د اوکراین د جګړې د پای ته رسولو لپاره یوې موافقې ته چمتو نه وي نو دی به خپل وخت له هغه سره په کتنه ضایع نه کړي.

ښاغلي ټرمپ پرون (د اکتوبر ۲۵مه) د آسیا پر لور د خوځېدو او په دوحه کې د توقف پرمهال په خپله ځانګړې الوتکه ایرفورس ون کې خبریالانو ته وویل "تاسو باید پوه شئ چې موږ یو توافق غواړو خو خپل وخت به ضایع نه کړم."

هغه زیاته کړه "له ولادیمیرپوتین سره زما اړیکي تل ښه و، خو روان وضعیت مې ډېر مایوسه کوي، ځکه ما فکر کاوه چې دا مسئله به په منځني ختیځ کې د سولې له ټینګېدو مخکې حل شي."

په عین حال کې رویټرز خبري آژانس د دوو باخبره سرچینو له قوله خبر ورکړی چې د ټرمپ ادارې د روسیې پر اقتصاد د بندیزونو یوه بله کڅوړه چمتو کړې ده چې که پوتین د سولې له موافقې ډډه وکړي نو ښايي عملي شي.

افغانه فعاله نیلا ابراهیمي د ملګروملتونو له خووا د دوامدار پرمختګ لپاره د اولسو ځوانو رهبرانو په ډله کې نومول شوې ده.

د دې دوه کلن پروګرام لپاره له ۱۵۰ هېوادونو څخه له ۳۳ زرو ډېرو کسانو نوم لیکنه کړې وه.

نیلاابراهیمي چې اوس په کاناډا کې اوسېږي، د شنبې په ورځ پر خپله انسټاګرام پاڼه ولیکل، ډېره خوشاله ده چې کولای شي د دومره ډېرو الهام بښونکو فعالانو په ډله کې د افغان نجونو استازولي وکړي.

نوموړې وايي چې په راتلونکو دوو کلونو کې به له ملګروملتونو او شریکانو سره یې په ګډه د دوامداره پرمختګ لپاره کار وکړي. آغلې ابراهیمي ویلي دي چې دا به به د هِر سټوري HerStory په نوم د بنسټ د ملاتړ له لارې له نادولتي ټولنو سره ګډ کار وکړي او د افغان نجونو او نورو محرومو ټولنو د هیلو لپاره به په نړیوالو سیاسي خبرواترو کې ګډون وکړي.

نیلا ابراهیمي د هرسټوري له موسسانو څخه ده. دا بنسټ د افغان نجونو د زړورتیا، مقاومت او هیلو داستانونه نړیوالو ته بیانوي.

د اوکراین ولسمشر له امریکا وغوښتل چې د روسيې د تېلو پر دوو شرکتونو محدود بندیزونه دې د روسیې د تېلو ټول سکتور ته وغځوي، څو فشارونه زیات شي او مسکو د سولې خبرو ته حاضر شي.

ولودیمیر زیلنسکي په لندن کې له څه باندې شلو اروپايي مشرانو سره وکتل. دغو مشرانو ژمنه وکړه چې که اوربند عملي شي او درې کلنه جګړه پای ته ورسېږي، نو اوکراین ته به د لازم پوځي ملاتړ زمینه برابره کړي، څو هېواد یې د روسیې له راتلونکو هر ډول ګواښونو او احتمالي یرغل څخه خوندي پاتې شي.

دا غونډه چې د بریتانیا د صدراعظم کې‌یر سټارمر په کوربتوب ترسره شوه، د روسیې پر ولسمشر ولادیمیر پوتین د فشار د زیاتولو په موخه رابلل شوې وه. په دې غونډه کې د اروپايي اتحادیې او د امریکا د تازه بندیزونو یادونه وشوه چې د روسیې د تېلو او ګازو د عایداتو د کمولو په هدف لګول شوي دي.

د خبرو اترو پر مهال همداراز په دې اړه لارې چارې مطرح شوې چې څنګه د ژمي له رارسېدو سره د روسیې د نژدې ورځنیو ډرون او توغندويي بریدونو پر وړاندې د اوکراین د برېښنايي شبکو ساتنه پیاوړې شي.

د فتح او حماس په شمول فلسطیني ډلو، اعلان کړی چې د غزې تر جګړې وروسته به د دې سیمې اداره یوې مستقلې تخنیکي (ټکنوکرات) کمېټې ته وسپارل شي.

له دې سره هممهاله د امریکا د بهرنیو چارو وزیر هیله څرګنده کړې چې ژر به د غزې د اوربند د څارنې لپاره یوه نړیواله سوله‌ ساتې قوه جوړه شي.

فلسطیني ډلو د جمعې په ماښام (د لړم په ۲مه) په یوه ګډه اعلامیه کې وویل چې دوی په قاهره کې د یوې ناستې پر مهال موافقه کړې چې:

«د غزې اداره دې یوې موقتې فلسطینۍ کمېټې ته وسپارل شي چې له مستقلو ټکنوکراتانو جوړه وي.»

د اعلامیې له مخې، دغه موقته کمېټه به د خلکو د ورځني ژوند او بنسټیزو خدماتو د برابرولو مسوولیت ولري او له عربي هېوادونو او نړیوالو بنسټونو سره به همکاري کوي.

د فلسطیني ډلو ټینګار دا هم دی چې اوربند باید دوام ومومي او د غزې اداره دې تر نړیوالې څارنې لاندې پر مخ ولاړه شي.

اسرائیل او د حماس، سختدریځه ډله، چې امریکا او اروپايي ټولنه یې ترهګر سازمان ګڼي، له دوه کلنې ورانوونکې جګړې وروسته د امریکا د طرحې پر بنسټ په اوربند سلا شوي، او د تلې د میاشتې له ۱۸مې راهیسې اوربند دوام لري.

خو د غزې د ادارې څرنګوالی د اوربند د پلي کېدو په دوام کې یوه مهمه اندېښنه ده. د امریکا د ۲۰ مادو وړاندیز وايي چې اداره باید داسې یوې مستقلې کمېټې ته وسپارل شي چې له فلسطیني ټکنوکراتو شخصیتونو او نړیوالو متخصصانو جوړه وي.