د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړی راپور ورکوونکی ریچارډ بینیټ وايي، طالبان په عامه محضرکې له اعدامونو د خلکو د د ویرولو او کنټرولولو لپاره د یوې وسیلې په توګه کار اخلي.

ښاغلي بینټ د چهارشنبې په ورځ په یوه بیان کې، په بادغیس ولایت کې د طالبانو له لوري د یو تن وروستي اعدام ته په اشاره په عام محضرکې بدني سزاګانې یوځل بیا په کلکه وغندلې.

په بیان کې ویل شوي چې اعدام په هر حالت کې د اندیښنې وړ دی، خو کله چې دا د طالبانو د قضايي سیسټم په چوکاټ کې چې د ده په خبره هغه " خپلواک ندی او قانوني پروسه یې عادلانه نده" ترسره کیږي دا "ډیر خطرناک" دی باید په کلکه وغندل شي.

ښاغلي بینټ پر طالبانو غږ وکړ چې فوراً ټول اعدامونه ودروي.

طالبانو تیره اونۍ د اکتوبر په ۱۶ اعلان وکړ چې په بادغیس ولایت کې یې د "قتل" په تور یو سړی اعدام کړی دی.

د طالبانو سترې محکمې ادعا کړې وه چې د دغه سړي چې د جوند ولسوالۍ د دوو اوسیدونکو د "قتل" په تور تورن و، قضیه یې په ابتدايي، استیناف او ستره محکمو کې څیړل شوې او بیا یې وروستۍ پریکړه صادره کړې ده.

خو تردې مخکې د اعدام شویو کسانو یو شمېر کورنیو ازادي راډیو ته ویلي وو چې تورنو کسانو ته اجازه نه ورکول کېږي چې له ځانه دفاع وکړي یا مدافع وکیل وګماري.

په اپریل میاشت کې، طالبانو په بادغیس، فراه او نیمروز ولایتونو کې څلور کسان په عام محضر کې اعدام کړل.

د شمالي وزیرستان په میرعلي سیمه کې د حکومت پلوو ملېشو یو مشر له خپلو پنځو ملګرو سره په یوه وسله وال برید کې وژل شوی دی.

د آزادۍ راډیو د مشال څانګې د راپور له مخې دا پېښه د چارشنبې په ورځ هغه مهال وشوه چې وسله والو له ډزو وروسته د ملېشو د دې قوماندان موټر ته اور ورته کړ او د شپږو واړو مړي یې وسوځول.

د دې حملې پړه کومې ډلې نه ده منلې خو فرانسپرس خبري آژانس د چارواکو له قوله ویلي دي چې د پاکستاني طالبانو ډلې یا ټي ټي پي غوښتل له دې سړي څخه په زور پیسې واخلي خو هغه د پیسو له ورکولو ډډه کوله.

مشال راډیو راپور ورکوي چې شپږ واړه مړي پوره سوځېدلي او د هغو پېژندګلوي نه کېږي.

سیمه ایزو چارواکو شک څرګند کړی چې دا کسان ښايي پوځ ته د معلوماتو د ورکولو په تور وژل شوي وي.

د طالبانو د حکومت د بلخ والي، محمدیوسف وفا د تاجکستان د سرحدونو له وزارت سره په یوه ګډه غونډه کې د ګډون لپاره دوشنبې ته تللی دی.

د بلخ ولایت د والي د دفتر له خبرپاڼې سره سم، وفا په غونډه کې د ملي ګټو پر اساس له ټولو هیوادونو سره په بېلابېلو برخو کې د اړیکو په پیاوړتیا خبرې وکړې او ویې ویل چې په افغانستان کې ناامني د هیچا په ګټه نه ده په تېره بیا د ګاونډیو هیوادونو.

ده د تاجکستان له چارواکو وغوښتل چې افغانانو ته د وېزې ورکړه اسانه کړي.

تاجکستان د منځنۍ اسیا په هیوادونو کې یوازینی هیواد دی چې د طالبانو له رژیم سره ډېرې نژدې نه دی.

د افغانستان د کرکټ ټسټ لوبډله له دې کبله جریمه شوې ده چې له زیمبابوې سره په سیالۍ کې یې تر ټاکلي وخت کراره لوبه کړې.

د کرکټ نړیوالې شورا ICC نن (د لړم لومړۍ نېټه) په یوه بیان کې وویل چې افغان لوبډله به د لوبې د فیس ۲۵ سلنه جریمه ورکوي ځکه د هرارې په لوبه کې له ورکړل شوي وخت څخه پنځه اووره وروسته پاتې شوه.

د ICC د اصولو له مخې که یوه لوبډله په ټاکلي وخت د اوورونو په لوبولو کې پاتې راشي د هر اوور پرسر د خپل فیس پنځه سلنه د جریمې په توګه ورکوي.

د ICC بیان زیاتوي چې افغان لوبډلمشر حشمت الله شهیدي خپله پړه منلې ده نو ځکه د قضیې رسمي کولو ته اړتیا پېښه نه شوه.

د بشري حقونو د څار سازمان یا هیومن رایټس واچ په یوه بیان کې چې نن (د لړم لومړۍ نېټه) خپور شو ویلي دي چې د طالبانو د استخباراتو اداره د رسنیو مطالب کنټرولوي او د امربالمعروف او نهی عن المنکر پولیسو یې پر ښځو د مذهبي مقرراتو د رعایت سخت محدودیتونه لګولي دي.

د بشري حقونو د څار د سازمان د افغانستان د برخې څېړونکې فرشتې عباسي ویلي، طالبان خبریالان دې ته اړباسي چې یوازې تایید شوي او بې خطره راپورونه خپاره کړي او څوک چې له دې سرې کرښې واوړي، د نیولو او شکنجې له ګواښ سره مخامخ کېږي.

طالبانو تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي خو پخوا یې تل ويلي دي چې رسنۍ باید د اسلامي شریعت او افغاني ارزښتونو په چوکاټ کې خپرونې وکړي.

د بشري حقونو د څار سازمان ټینګار کوي چې د رسنیو د ځپلو له پراخېدو سره په افغانستان کې آزادو رسنیو ته اړتیا ورځ تربلې زیاتېږي.

د طالبانو د حکومت د کډوالو او راستنیدونکو چارو وزیر مولوي عبدالکبیر په کابل کې د افغانستان لپاره د بریتانیا له ځانګړې استازي ریچارډ لینډسي سره په کتنه کې غوښتنه وکړه چې بریتانیا دې افغانستان ته د را ستنیدونکو لپاره د دایمي استوګنې د ښارګوټو په جوړولو کې لا زیاتې مرستې وکړي.

دې وزارت نن پنجشنبې په خپله ایکسپاڼه کې په یوه بیان کې ویلي چې د بریتانیا ځانګړي استازي له مولوي عبدالکبیر سره په کتنه کې د افغانستان او پاکستان ترمنځ د اوربند ستاینه وکړه او هیله یې څرګنده کړه چې کابل او اسلام آباد د دایمي اوربند لپاره کاروکړي. ښاغلي لینډسي تراوسه د دې کتنې په اړه څه ندي ویلي خو له دې مخکې یې د اوکتوبرپه ۱۶ د خوړو د نړیوالې ورځې په مناسبت په خپله ایکسپاڼه کې ویلي وچې بریتانیا د ژمې په رارسیدو لپاره له هغو افغانانو سره مرستې زیاتوي چې له سختو ستونزو سره مخ دي. هغه ویلي چې ۶۳۶ ملیونه افغانۍ د اړینو خوړو او نورو خوراکي موادو د برابرولو لپاره ځانګړې شوې چې په لیرې پرتو سیمو کې به له زیانګالو افغانانو سره د ژوند ژغورلو پرچارو ولګیږي.

ټاکل شوې چې د افغان کډوالو نجونو د فوټبال لوبډله د فوټبال د نړیوال فدراسیون، فیفا په چوکاټ کې خپله لومړۍ لوبه د اوکتوبرپه ۲۶ ترسره کړي. تردې مخکې تمه کیده چې د ښځینه فوټبالرانو دغه لوبې چې د “فیفا یوموټی کوي” په نوم ترسره کیږي، په متحده عربي اماراتو کې ترسره شوې وای خو فیفا اعلان وکړچې مراکش به د دغو لوبو کوربه وي. دغه پریکړه وروسته له هغې وشوه چې متحده عربي اماراتو افغان فوټبالرو ښځو ته ویزې ورنکړي.

د افغان کډوالو ښځو ۲۲ نفري لوبډله تیره میاشت وروسته له هغې جوړه شوه چې فیفا د روان کال په مې میاشت کې د هغوی د لوبو او فعالیتونو د تمویل لپاره ځانګړې بودیجه تصویب کړه.

د ۲۰۲۱ کال په اګست کې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته، د افغانستان د ښځینه فوټبال ملي ټیم ډیرو لوبغاړو په نورو هیوادونو، په ځانګړې توګه انګلستان او آسټرالیا ته پناه یووړه.

د طالبانو د حکومت د عدلیې وزارت نن چهارشنبې وویل چې د غصب شویو ځمکو د څیړلو ځانګړې محکمې دغه ښارګوټی «امارتي» ملکیت تثبیت کړی دی.

ویل شوي چې دا پریکړه د اسنادو، مدارکو، د ملکیت دفترونو د دقیقې څیړنې او د اړوندو چارواکو د معلوماتو او د دې ثبوت له نه درلودو وروسته وشوه چې ځمکه له حکومت څخه اخیستل شوې.

د سید اسحاق ګیلاني ښارګوټی د ننګرهار ولایت په سرخ رودو ولسوالۍ کې موقعیت لري چې مساحت یې پنځه زره جریبه ده.

د عدلیې وزارت په یوه بیان کې ویلي، هغو کسانو چې په دې ښارګوټي کې یې ځمکه اخیستې باید له پلورونکو سره اړیکه ونیسي. د ښارګوټي مالکینو تر اوسه د دې پریکړې په اړه تبصره نه ده کړې.

د طالبانو دفاع وزارت نن چهارشنبې پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې وویل، " د اسلامي امارت د ملي دفاع وزیر لخوا په مطبوعاتي کنفرانس کې مکمل وضاحت راغلی او له هغه وضاحت څخه علاوه نورڅه نشته، په توافقنامنه کې په تمامه معنی اوربند، یوبل ته متقابل احترام، د یوبل په امنیتي ځواکونو، ملکیانو او تاسیساتو د بریدونو نه کول، د خبرو اترو له لارې د ټولو مسایلو حل او یو پربل د بریدونه نه ملاتړیاد شوي، له دې څخه علاوه که څوک نورڅه یادوي هغه حقیقت نه لري. "

د طالبانودفاع وزارت دغه څرګندونې وروسته هغه کوي چې د پاکستان دفاع وزیر خواجه آصف روانه اونۍ له یوه ټلویزیون سره په مرکه کې وویل چې په دوحه کې د طالبانو له حکومت سره د اوربند د موافقې جزییات پټ دي.

هغه وویل، لاسلیک شوې موافقه له هغه څه سره توپیر لري چې په اعلامیه کې راغلي او دی یې نه افشا کوي.

نړیوالو روغتیایي چارواکو د سې شنبې په ورځ وویل، سره له دې چې د پولیو د له منځه وړلو د هڅو په تمویل کې د پام وړ کمښت راغلی خو لاهم په نړۍ کې د پولیو له منځه وړل ممکن دي.

د پولیو د له منځه وړلو د نړیوال نوښت GPEI چې د روغتیا نړیوال سازمان او د ګیټس بنسټ پکې شامل دي، بودیجه به په ۲۰۲۶ کې ۳۰ سلنه کمه شي چې تر ۲۰۲۹ پورې به یې تمویل ۱،۷ ملیارډ ډالره له کمښت سره شي. د دې پروګرام یوه ویاند وویل چې د پولیو د له منځه وړلو د هڅو بودیجه ځکه کمه شوې چې د متحدو ایالتونو په ګډون یوشمیرهیوادونو پرمرستو لاس نیولی دی.

د دې پروګرام شریکان وايي، دوی پلان لري چې په هغو سیمو کې په څارنې او واکسین کولو ډیر تمرکز وکړي چیرې چې د پولیو د لیږد له لوړ خطر سره مخ دي.

د GPEI په وینا، په ۲۰۲۵ کال کې، په افغانستان او پاکستان کې د پولیو ۳۶ مثبتې پیښې ثبت شوې دي. دواړو هیوادونو کې لا هم د پولیو ویروس له منځه نه دي تللي.

د پولیو د له منځه وړلو نړیوال نوښت د بودیجې د کموالي خبره داسې مهال کوي چې بل سبا جمعه د اوکتوبر۲۴ د پولیو نړیواله ورځ ده. له پولیو د خلاص افغانستان بنسټ په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي، دا ورځ د دې لپاره یوفرصت دی چې له پولیو څخه د افغانستان د خلاصیدو ملي هڅو ته پام زیات شي او هرچېرې، هرماشوم ته د پولیو واکسین ورکړل شي.

روانه اونۍ د افغانستان د ختیځو، ننګرهار، لغمان او کونړ ولایتونو په یوشمیرسیمو کې له پنځو کلونو کم عمره ماشومانو ته د پولیو د واکسین کمپاین ترسره شو.