د خوندیتوب د نړیوال مسوولیت مرکز په خپله تازه ارزونه کې ویلي افغانستان د نړۍ د هغو ۱۸ هېوادونو د نوملړ په سر کې دی چې خلک یې د نورو افراطي ډلو د ګواښونو تر څنګ د طالبانو د حکومت له خوا د بشري حقونو له سرغړونو او د نورو جرمونو له ګواښ سره مخ دي.

د خوندیتوب لپاره د نړیوال مسوولیت مرکز Global Centre for the Responsibility to Protect د جمعې په ورځ (د مارچ ۱۴مه) په خپله خپره کړې ارزونه کې له نړیوالو غوښتي چې طالبان دې د خلکو په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو پر وړاندې د حقونو د سرغړونو له امله حساب ورکولو ته اړ کړي.

د ارزونې له مخې، له افغانستان وروسته په دوهم ځای کې چین او په دریم ځای کې د افریقا د مرکزي ساحل درې هېوادونه، بورکینا فاسو، مالي او نایجر راغلي دي چې خلک یې له پراخو بشري سرغړونو سره مخ دي.

د ارزونې په ټکو طالبانو د ۲۰۲۱ کال په اګست کې پر افغانستان له بیاواکمنېدو راهیسې له نړیوالو قوانینو پراخو سرغړونو ته دوام ورکړی، د ښځو او نجونو پر وړاندې یې سیستماتیک جنسیتي تبعیض تطبیق کړی، د خپلواکو رسنیو پر فعالانو او د بشري حقونو پر مدافعینو یې فشارونه راوستي او د کمزوري دولتي جوړښت تر څنګ یې د نړیوالو مکلیفیتونو عملي کېدو ته ته هم لېواتیا نه ده ښودلې.

یو شمېر افغان میرمنې هم وايي چې طالبانو ترې د کار او زده کړو په ګډون د ژوند هرډول بنسټیز حقونه اخیستي دي.

د غزني ولایت یوې اوسېدونکې او له زده کړو محرومې فتانې ازادي راډیو ته وویل"ښځې او نجونې تر پخوا هم اوس له ډېرو ستونزو سره مخ دي، کار او زده کړې نه شي کولای، په ولایتونو او لیرې پرتو سیمو کې د تاوتریخوالي له کبله حتی خپل غږ نه شی اوچتولای. ښځو ته روغتیایي خدمتونه نه شته، نجونې چې له زده کړو راګرځول شوي، ټولې له نهیلۍ ډک ژوند تېروي او له رواني فشارونو سره مخ دي."

په ارزونه کې همداراز راغلي چې د اسلامي دولت ډلې یا داعش خراسان څانګې پر قومي او مذهبي لږکیو په بېلابېلو سیمو کې بریدونو ته دوام ورکړی او هغوی یې له ګڼو ګواښونو سره مخامخ کړي دي.

دا خبره داسې وخت کېږي چې په دې وروستیو کې د افغانستان بېلابېل ولایتونه د خونړیو پېښو شاهدان دي. د ډېری دې حملو پړه داعش ډلې منلې ده.

د خوندیتوب لپاره د مسوولیت نړیوال مرکز د اړینو اقداماتو په برخه کې ویلي چې طالبان باید د افغانستان نړیوال مکلفیتونه ومني، د بشري حقونو سرغړونې ودروي، نړیوال محاکم دې د جرمونو قضایي پروسې ګړندۍ کړي.

دغه راز یې له ملګرو ملتونو او نړیوالې ټولنې غوښتي چې پر طالبانو دیپلوماتیک او حقوقي فشارونه زیات کړي او له دوی سره دې هر ډول اړیکې باید د بشري حقونو د درناوي په شرط عادي کړي.

په همدې حال کې د رواداري په نوم د بشري حقونو د سازمان مشره شهرزاد اکبر وايي “د افغانستان بشري وضعیت د خورا ډېرې اندېښنې وړ دی. له نړیوالې ټولنې او ملګرو ملتونو زموږ پرله پسې غوښتنې دا دي چې د نړۍ له هېوادونو سره په همغږۍ کې پر طالبانو لازم فشارونه راوړي څو ښځې او نجونې کار او زده کړې وکړای شي او خلک په هر ډول حقونو او سیاسي مشارکت کې ونډه ولري، دغه راز باید د جرمونو او سرغړونو د مستندولو یو پراخ میکانیزم رامنځته شي تر څو وروسته بیا نړیوالو محاکمو کې وړاندې کړل شي.”

که څه هم د طالبانو حکومت تراوسه د دې ارزونې په اړه څه نه دي ویلي خو له دې مخکې یې د افغان ښځو د تعلیم او کار حق د افغانستان کورنۍ مسئله بللې او ادعا یې کړې چې د اسلامي شریعت په چوکاټ کې یې د ښځو په ګډون د ټولو وګړو حقونه خوندي کړي دي.

طالبانو پر افغانستان له بیا واکمنېدو وروسته د زده کړو او کار په ګډون پر افغان نجونو او ښځو ګڼ بندیزونه لګولي چې افغان میرمنو او نړیوالو ویلي دوی ته د منلو وړ نه دي.

د خوندیتوب د مسوولیت نړیوال مرکز د بشري حقونو اړوند یو بنسټ دی چې هر کال د بېلابېلو هېوادونو بشري وضعیت ارزوي او خپل راپورونو په درې ربعو کې خپروي.

د افغانستان د کرکټ ملي ټیم دریمه شل اووریزه لوبه هم وبایلوده.

کپټان راشد خان ومنله چې ټیم یې ښه لوبه ونه کړه او له اول سره یې په توپوهنه، بالنګ او ډګر ساتنه کې تېروتنې وکړې.

دا لوبه په شارجه کې وشوه چېرته چې افغان لوبډلې په اول بټنګ سره ۱۴۳ منډې وکړې. بنګله دیشي لوبغاړي په اتلسو اورونو کې هدف ته ورسېدل.

په دې سره بنګله دیش درې پر صفر له افغانستانه د شل اورویزو لوبو سیریز وګاټه.

تمه ده افغان لوبډله له بنګله دیش سره دری یو ورځنۍ لوبې هم وکړي چې په هغه ټیم کې به حشمت الله شهیدي د افغانستان لوبډلمشر وي.

د طالبانو د حکومت ټول والیان او ولسوالان د دریو ورځو لپاره کندهار ته وربلل شوي.
د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد په خپله ایکس پاڼه لیکلي دا والیان او ولسوالان د یوه درې ورځني سیمینار لپاره کندهار کې غونډ شوي.

د هغه په خبره په دغه سیمینار کې والیانو او ولسوالیو ته د هغوی د کاري استقامتونو، د قوانینو د ښه تطبیق او له خلکو سره د ښه چلند په اړه معلومات ورکول کېږي او ویناوې ورته کېږي.

مجاهد نه دي ویلي چې دا والیان د طالبانو له مشر ملا هیبت الله سره ګوري که څنګه.

د طالبانو د حکومت ټول والیان داسې وخت کندهار ته ورغلي چې په دې وروستیو کې د امریکا ولسمشر لږ تر لږه څلور ځله د بګرام اډې د نیولو په اړه څرګندونې کړې وې.

تر څنګ یې د طالبانو حکومت تېره اوونۍ په ټول هېواد کې د لږ تر لږه دریو ورځو لپاره انټرنېټ او مخابراتي خدمتونه هم بند کړي وو.

د طالبانو د کورنیو چارو وزارت ویلي غواړي پولیسو ته د اوسنیو رنجر موټرو پر ځای نور موټر وسپاري.

د دغه وزارت ویاند عبدالمتین قانع په خپله ایکس پاڼه په دې اړه یو ویډیويي پيغام خپور کړی.

قانع ویلي د کورنیو چارو وزارت مشرتابه دا پرېکړه د دې لپاره کړې چې نوي موټر د افغانستان له جغرافیې سره سازګاره وي او لا اغېزمن تمام شي.

د راپورونو له مخې د افغانستان له پولیسو سره یو وخت لږ تر لږه شل زره رنجر موټرې وې چې سلګونه یې د پرزو د کمښت، ناسم ترمیم او ډېرو نورو عواملو په سبب کباړ شوي.

هر رنجر لږ تر لږه ۳۰ زره ډالره تمام شوی وو.

د افغانستان د بیا رغونې لپاره د امریکا د مرستو پر سر د څار ادارې سیګار د راپور په اساس لږ تر لږه ۵۰ زره موټر د افغانستان اردو ته ورکړل شوې وې چې یواځې یې د ساتنې او ترمیم لپاره تر ۴۰۰ میلیونو ډالرو زیاتې پيسې لګول شوي.

د بخښنې نړیوال سازمان د طالبانو له بنده د افغان خبریال مهدي انصاري د سمدستي خوشې کېدو غوښتنه کړې.

ایمنسټي انټرنیشنل پرون پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې وویل چې د طالبانو قضايي سیسټم په تېرو څلورو کلونو کې د هغو کسانو د ځپلو په وسیله بدل شوی دی چې د طالبانو پر سختو فرمانونو، پالیسیو او اقدامونو انتقاد کوي.

بیان زیاتوي چې د طالبانو حکومت د خبریالانو او د مدني ټولنو او بشري حقونو د فعالانو د خپلسرو نیونو، په غیرقانوني ډول زندانونو ته د خلکو د بیولو او جبري اعترافونو له لارې غواړي د هغوی آواز غلی کړي.

مهدي انصاري نژدې یوکال مخکې د کابل له دشت برچي سیمې څخه ونیول شو او وروسته لومړنۍ محکمې د طالبانو پرضد د تبلیغ په تور په یونیم کال حبس محکوم کړ.

طالبانو تېره اونۍ یوه ویډیو خپره کړه چې ظاهرا نوموړی پکې خپل جرم مني خو د افغانستان د خبریالانو مرکز د پنجشنبې په ورځ وویل چې له مهدي انصاري څخه اعترافونه په زور اخیستل شوي.

ټاکل شوې چې د افغانستان د کرکټ ملي لوبډله نن له بنګلدېش سره په دریمه شل اووریزه سیالۍ کې مخامخ شي.

دا لوبه د کابل د ماښام په ۷ بجو د شارجې د کرکټ په لوبغالي کې په پام کې ده. د دواړو لوبډلو ترمنځ دوه مخکینۍ شل اووریزې لوبې دواړه بنګلدیش ګټلې دي.

افغانستان او بنګلدیش به د لوبو په دې لړۍ کې پر شل اووریزو لوبو سربېره درې یوورځنۍ لوبې هم وکړي. دا سیالۍ د اکتوبر په اتمه پیلېږي او د اکتوبر تر ۱۴مې پورې دوام کوي.

د هواپېژندنې ادارې د هېواد په ۱۶ ولایتونو کې د بارانونو او په نتیجه کې یې د سېلابونو د راوتلو اټکل کړی.

د طالبانو د حکومت د ترانسپورت او هوايي چلند وزارت د هواپېژندنې ادارې په یو بیان کې ویلي دي چې نن یکشنبې (د تلې ۱۳مه) په پلازمېنه کابل، بدخشان، نورستان، کونړ، لغمان، ننګرهار، کاپیسا، پنجشیر، پروان، بغلان، کندز، بامیان، میدان وردګو، لوګر، خوست او پکتیا ولایتونو کې د باران، تالندې او بریښنا او ورسره د سېلابو د راوتلو احتمال شته.

د ګډو رزمي ورزشونو یا ام ام اې افغان لوبغاړي فرید بشارت خپل امریکايي سیال کریس ګوتیرز ته ماتې ورکړه.

بشارت او سیال یې بېګا ناوخته په لاس ویګاس کې د ام ام اې د معتبر سازمان یو اف سي په بلنه د مبارزې قفس ته ننوتل.

بشارت چې په هېڅ لوبه کې یې ماته نه ده خوړلې، د لوبڅارانو د پرېکړې له مخې د دې لوبې ګټونکی اعلان شو او په دې توګه یې خپله څوارلسمه پرله پسې بریا هم ثبت کړه.

د څارونکو په باور د غېږو نیولو او د سیال د کنټرول مهارت د فرید بشارت په بریا کې اساسي رول درلود.

په پام کې ده چې د افغانستان او پاکستان د فوټبال ملي لوبډلې د آسیاي جام د غوراوي په دریم ګروپي پړاو کې راتلونکې اونۍ لوبه وکړي.

د ټاکلي پلان په اساس دواړه لوبډلې به د تلو راتلو په دې پړاو کې یوځل د راروانې پنجشنبې په ورځ (د اکتوبر ۹مه) او دوهم ځل د سه شنبې په ورځ (د اکتوبر ۱۴مه) سره مخامخ شي.

په دې پړاو کې ۲۴ لوبډلې په شپږو ګروپونو کې لوبې کوي. افغانستان په E ګروپ کې له پاکستان، سوریې او میانمار سره یوځای دی. افغان لوبډلې له سوریې او میانمار پر وړاندې خپلې مخکینۍ لوبې بایللې دي.

د آسیايي جام لوبې په ۲۰۲۷ کال کې ترسره کېږي.

د خیبرپښتونخوا اعلی وزیر وايي چې د ډیورنډ پر کرښه د پرتو سیمو د ناامنیو په اړه د طالبانو له حکومت سره د خبرو لپاره د ده وړاندیز ته د پاکستان د مرکزي حکومت غبرګون امېدبښونکی دی.

د ډان ورځپانې د راپور له مخې علي امین ګنډاپور پرون په خپل دفتر کې یوې غونډې ته وویل چې د یو دایمي حل لپاره له افغانستان سره خبرې ضروري دي.

ښاغلي ګنډاپور ادعا وکړه چې د افغانستان بې ثباتي د خیبرپښتونخوا پر نظم ناوړه اثر کوي. په راپور کې د اسلام آباد د غبرګون په اړه څه نه دي ویل شوي.

ګنډاپور یوه اونۍ مخکې په پېښور کې د عمران خان په مشرۍ د تحریک انصاف ګوند یوې غونډې ته د وینا پرمهال هم ویلي و، چې ایالتي حکومت د تروریستي ډلو پرضد د پاکستان د پوځ د عملیاتو ملاتړ نه کوي.

د افغانستان د کرکټ ملي ټیم په دویمه شل اووریزه لوبه کې هم له بنګله دیش ماته وخوړه.
دا لوبه په شارجه کې وشوه. افغان لوبډلې ۱۴۸ منډې هدف ورکړی وو خو بنګله دیشي لوبغاړو د شلم اوور په لومړي بال سره پوره کړ او لوبه یې د دوو ویکټو په توپیر وګټله.

افغانستان اولنۍ لوبه هم د پنجشنبې په ورځ بایللې وه. تمه ده دریمه شل اووریزه لوبه د یکشنبې په ورځ ترسره شي.