د طالبانو یو شمېر مخالف مشران چې د ترکیې په پلازمېنه انقره کې راغونډ شوي وو، د افغانستان د ژغورنې لپاره د مقاومت عالي شورا جوړه کړه.

یو شمېر سرچینو چې په دې غونډه کې یې ګډون کړی وو، وایي دا غونډه په انقره کې د مارشال عبدالرشید دوستم په کوربه توب د هغه په کور کې جوړه شوې وه.

د دغې غونډې په اړه د ګډې اعلامیې ترڅنګ د ګډونووالو هغه فهرست چې دغو سرچینو ازادي راډیو ته رااستولی، د شاوخوا څلویښتو سیاسي شخصیتونو له ډلې د شلو کسانو نومونه ذکر شوي دي.

په دغو شخصیتونو کې جهادي مشرعبدرب الرسول سیاف، د جمعیت اسلامي د ګوند د بیلې شوې ډلې مشر عطامحمد نور، د حزب وحدت اسلامي افغانستان مشر حاجي محمد محقق، د ولسي جرګې پخوانی مشر میر رحمان رحماني او د یو شمېر نورو سیاسي څېرو نومونه لیدل کېږي.

د غونډې اکثره ګډونوالو چې د طالبانو د پخوانۍ واکمنۍ د وخت د شمالي ټلوالې ډلې غړي دي، په تېر جمهوري نظام کې لوړې دندې درلودې او ډېر ځلې یې هم د هغه نظام مخالف دریځ غوره کړی و.

د ولسي جرګې پخوانی غړی رحمان اوغلو چې اوس په ترکیه کې اوسي او د دې غونډې یو ګډونوال و، پرون د ورځې ناوخته د دې غونډې په اړه ازادي راډیو ته وویل، دا مشران د افغانستان د ژغورنې لپاره د مقاومت د عالي شورا پر جوړولو خبرې کوي او زیاته یې کړه، دوی هڅه کوي چې لس کمېټې جوړې کړي چې یوه یې هم نظامي کمېټه ده چې پرې توافق شوی دی.

دغو سرچینو دغه راز ویلي، چې د طالبانو ضد د ملي مقاومت د جبهې مشر احمد مسعود هم د دې شورا غړیتوب لري.

د طالبانو حکومت چې ترکیه ورسره ښې اړیکې پالي، تراوسه پورې د دې غونډې په وړاندې غبرګون نه دی ښودلی.

د جرمني د کورنیو چارو وزیر، الکساندر ډوبرینت، ویلي چې غواړي له طالبانو سره یوه داسې مستقیمه موافقه وکړي چې پر بنسټ یې افغان کډوال له جرمني افغانستان ته بېرته واستول شي.

ډوبرینت د «فوکس» مجلې سره مرکه کې ویلي: «زما نظر دا دی چې موږ له افغانستان سره مستقیمې هوکړې وکړو څو د افغانانو د بېرته لېږلو زمینه برابره شي.»

هغه زیاته کړې چې تر اوسه یې د درېیمو هېوادونو له لارې له طالبانو سره خبرې کولې، خو وایي: «دا دایمي حل نه‌شي پاتې کېدای.»

جرمني تر اوسه د طالبانو حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی او له دې ډلې سره رسمي ډیپلوماتیکې اړیکې نه لري، خو په وروستیو کې یې یو شمېر هغه افغانان چې په جرمني کې یې جرمونه کړي، د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته استولي دي.

افغانان د سوریانو وروسته په جرمني کې د پناه غوښتونکو دویمه ستره ډله ده، چې یوازې په ۲۰۲۴ کال کې یې شمېر تر ۳۴ زره زیات و.

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح‌الله مجاهد د پنجشنبې په ورځ (د جولای ۳مه) په یوې اعلامیه کې وویل، چې د دوی اړوندو ادارو د حبیبي د کورنۍ د عریضې په اساس هر اړخیزه پلټنه کړې، خو هیڅ داسې نښه یې نه ده موندلې چې ثابته کړي حبیبي دې د طالبانو د استخباراتو یا بلې ادارې له لوري نیول شوی وي.

ښاغلي مجاهد د امریکا د بهرنیو چارو وزارت دا ادعا هم رد کړه چې ګواکې طالبانو نوموړی په پټه نیولی او ساتلی دی او ویلي یې دي دوی د یو نظام په توګه د مجرمانو پټ ساتلو ته اړتیا نه لري.

تر دې مخکې د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د عدالت لپاره د انعامونو پروګرام په خپله رسمي پاڼه خپره کړې اعلامیه کې ویلي وو، چې د طالبانو استخباراتو محمود شاه حبیبي د ۲۰۲۲ کال د اګست په میاشت کې نیولی دی.

په دې اړه نور:

امریکا د محمود شاه حبیبي په اړه د معلوماتو په بدل کې د پنځو میلیونو ډالرو انعام اعلان کړ

په اعلامیه کې دې پروګرام د محمود شاه حبیبي د ځای موندلو او بیرته راستنیدو په اړه د معلوماتو لپاره تر ۵ میلیونو ډالرو پورې انعام ټاکلی دی.

اعلامیې زیاته کړې، چې حبیبي د اسیا مشورتي ګروپ له یو شمېر نورو کارکوونکو سره یوځای د طالبانو استخباراتو نیولی، خو له ښاغلي حبیبي او یو بل کس پرته، نور ټول خوشې شوي دي.

محمود شاه حبیبي د افغانستان د ملکي هوایي چلند د خپلواکې ادارې پخوانی رییس وو او د جمهوري حکومت تر سقوط وروسته یې په کابل کې یو خصوصي شرکت چلاوه.

د بې پولې ډاکترانو نړیوال سازمان و ايي، افغانستان کې د ناروغو ماشومانو شمېر زیات شوی، خو د هېواد روغتونونه د هغوی د منلو وړتیا نه لري.

دغه سازمان د جولای په دویمه نېټه په یوې اعلامیې کې، اندېښنه ښودلې چې په هرات، هلمند او بلخ کې د دوی تر ملاتړ لاندې روغتونونه د ناروغو ماشومانو د ځایولو لپاره کافي بسترونه نه لري. د دې سازمان په وینا، په ځینو روغتونونو کې آن په یوه بستر کې دوه ماشومان ځای شوي، او ګڼ نور ماشومان د ځای خالي کېدو ته انتظار باسي.

په افغانستان کې د بې پولې ډاکترانو د همغږۍ مسوولې جولي پاکرو ویلي چې ګڼ شمېر روغتیايي مرکزونه له جدي ستونزو سره مخ دي چې پکې د کافي طبي پرسونل، لومړنیو درملو او تشخیصیه وسایلو نشتوالی شامل دی.

دې سازمان د روغتیا د نړیوال سازمان (WHO) له قوله ویلي چې د امریکا د مرستو له بندېدو وروسته، د افغانستان شاوخوا ۴۲۲ روغتیايي مرکزونه تړل شوي یا یې فعالیتونه محدود شوي، چې له امله یې له درې میلیون زیات افغانان له روغتیايي خدمتونو بې برخې شوي دي.

د جولي پاکرو په وینا، د دغو مرکزونو په تړل کېدو سره لومړنیو روغتیايي خدمتونو لاسرسی، په ځانګړې توګه د ښځو او ماشومانو لپاره، سخت شوی، او دوی اړ دي چې د اوږدې مودې انتظار ترڅنګ اوږده واټنونه ووهي څو روغتیايي مرکزونو ته لاسرسی ومومي.

له ۱۳۰۰ زیاتو خبریالانو، سینمايي فعالانو او د افغانستان او ایران عامو وګړو په یوه لیک کې د ایران د اسلامي جمهوریت له چارواکو غوښتي چې په دې هېواد کې له افغانانو سره "غیر انساني چلند" ژر تر ژره ودروي.

دغه فعالانو همدا راز له ایراني وګړو غوښتنه کړې چې د افغانانو پر وړاندې د روان تاوتریخوالو پر وړاندې چوپ پاتې نه شي، څو د دوی چوپتیا له زورزیاتي سره د عامې همغږۍ په توګه تعبیر نه شي.

دوی په لیک کې له افغان کډوالو سره، چې قانوني یا غیرقانوني اسناد لري، روان چلند غندلی او د نیولو، انتقال، کمپونو کې ساتلو او بیا ایستلو دا ډول تګلاره یې «وحشیانه او شرموونکې» بللې ده. دې فعالانو زیاته کړې، چې یو شمېر افغانان ان له قانوني اسنادو سره هم جبري ایستل کېږي.

په وروستیو ورځو کې ګڼې داسې ویډیوګانې او انځورونه خپاره شوي چې له ایرانه د اسلام کلا له لارې د افغان کډوالو ډله ایز ایستل ښيي.

د کډوالۍ نړیوال سازمان (IOM) ویلي چې په وروستیو کې له ایرانه د بې اسنادو افغان کډوالو د ایستلو کچه بې‌سارې ده، چې یوازې د جون میاشتې (غبرګولي-چنګاښ) په اوږدو کې له ۲۵۶ زرو زیات افغانان له ایرانه وتلو ته اړ شوي دي.

د طالبانو د حکومت د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د اذربایجان له صدراعظم علي اسدوف سره د ایکو سازمان د سرمشریزې په څنډه کې کتلي دي.

د طالبانو د حکومت مرستیال ویاند حمدالله فطرت پرون چهارشنبې د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره ویلي، "په کتنه کې ملا برادر له اذربایجاني لوري غوښتي چې د کرنې د میکانیزه کولو، د اوبو مدیریت، د اسان خدمت د پروګرامونو د تطبیق، ماین پاکۍ او د مسلکي زده کړو په برخه کې له افغانستان سره مرسته وکړي".

د خبرپاڼې په ټکو، ښاغلي اسدوف د کانونو د استخراج، د اوبو مدیریت او نوي کیدونکې انرژۍ د برخو سربیره په افغانستان کې د پانګونې او افغانانو سره د همکارۍ ژمنې کړي دي.

وړاندې په خبرپاڼه کې د افغانستان، ازبکستان او اذربایجان ترمنځ د درې اړخیزو کاري ډلو د جوړیدو خبره هم شوې چې د خبرپاڼې په ټکو لومړنۍ غونډه به يې په کابل کې او دویمه غونډه به يې په ازبکستان کې وشي.

د دغو غونده د دقیقو نیټو په اړه څه ویلي شوي نه دی.

د ایکو اقتصادي سازمان ۱۷مه سرمشریزه د اذربایجان په پلازمینه باکو کې د نن او سبا ترسره کیږي.

دغې سرمشریزې ته د سازمانو د غړیو هېوادونو د ولسمشرانو سربیره لوړپوړي چارواکو ورغلي دي.

د ملګرو ملتونو د خوړو او کرنې اداره وايي، شدیده وچکالي د افغانستان له شمالي، شمالي لودیز او خیتځو سیمو اوس ټول هېواد ته غځیدلی ده.

دغې ادارې نن چهارشنبې د یوې اعلامیې په خپرولو سره ویلي، "د وچکالۍ له کبله زیانمن افغانان عاجلو بشري مرستو ته اړتیا لري".

د دغې ادارې په ټکو، وچکالۍ د کرنې سربیره مالدارۍ ته هم لوی تاوان رسولی دی.

له دې وړاندې د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو مرستنیدویه ماموریت یوناما خبرداری ورکړی وو چې د وچکالۍ په سبب د افغانستان پنځوس سلنه کرنیز محصولات کم شوي دي.

د افغانستان اتیا سلنه خلک په کرنۍ خپل ورځینۍ ژوند تیروی.

د روسیې لپاره د طالبانو نوی ګومارل شوی سفیر ګل حسن د خپل ډیپلوماټیک ماموریت د پیل لپاره پرون سه شنبې مسکو رسیدلی دی.

فرانس پرس د روسیې د دولتي خبري اژانس تاس په حواله راپور ورکړی چې ګل حسن به ډیر ژر په مسکو کې د طالبانو د سفیر په توګه دنده پیل کړي.

په مسکو کې د افغانستان د سفارت یوه چارواکي هم دا خبر فرانس پریس ته تایید کړې دی.

ګل حسن هغه لوړپوړی ډیپلوماټ دی چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنیدو راهیسې مسکو کې د سفیر په توګه دنده پیلوي.

هغه له دې وړاندې د پاکستان په کویټه کې د طالبانو د کنسول په توګه دنده ترسره کړې ده.

ګل حسن په داسې حال کې مسکو ته د نوي سفیر په توګه ځي چې تیره میاشت په کابل کې د روسیې سفیر دیمیتري ژیرنوف د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي سره په لیدنه کې د سفیر د منلو لیک هغه ته وسپاره.

روسیې لکه د نورو هېوادونو په څیر د طالبانو حکومت په رسمیت پیژندلی نه دی خو نږدې اړیکې ورسره پالي.

د طالبانو د حکومت یو پلاوی د ایکو د اقتصادي همکارۍ د سازمان په غونډه کې د ګډون لپاره آذربایجان ته تللی دی.

په یوه بیان کې چې د ریاست الوزرا د اقتصادي معاونیت دفتر خپور کړی راغلي، یاد پلاوی چې په اقتصادي چارو کې د رییس الوزرا لومړی مرستیال ملاعبدالغني برادر یې مشري کوي پرون د پلازمېنې باکو د حیدرعلي یوف نړیوال هوايي ډګر ته ورسېد.

د اقتصادي همکاریو د سازمان غونډه سبا او بل سبا (د چنګاښ ۱۲- ۱۳) په باکو کې جوړېږي. د طالبانو د اعلامیې له مخې د ایکو په غونډه کې د سوداګرۍ، د انرژۍ د لېږد، ترانسپورت او ترانزیت، کرنې او چاپېریال، د اقلیمي بدلونونو پر وړاندې د مبارزې او نورو مسایلو په اړه خبرې په پام کې دي.

په ایکو سازمان کې پر افغانستان سربېره ایران، ترکیه، پاکستان، تاجکستان، ازبکستان، قرغزستان، ترکمنستان، قزاقستان او آذربایجان غړیتوب لري.

د افغانستان لپاره د روسیې ځانګړی استازی ضمیر کابلوف وايي، د افغانستان په اړه د مسکو د فارمټ بله غونډه به په راروانه سپټمبر یا اکتوبر میاشت کې جوړه شي.

ښاغلي کابلوف تاس خبري آژانس ته ویلي دي چې د دې غونډې د جوړېدو دقیقه نېټه تراوسه معلومه نه ده خو هغه یادونه کړې چې دا غونډه به له دود سره سم حتما جوړېږي.

کابلوف دا څرګندونې د قطر په پلازمېنه دوحه کې د ملګروملتونو په نوښت د افغانستان په اړه د مشورتي غونډې له جوړېدو وروسته وکړې.

د مسکو د فارمټ شپږمه غونډه د ۲۰۲۴ کال د اکتوبر په ۴مه د روسیې، هند، ایران، قزاقستان، قرغزستان، چین، پاکستان، تاجکستان او ازبکستان په ګډون په مسکو کې جوړه شوې وه او د طالبانو د حکومت د بهرنیوچارو وزیر امیرخان متقي هم ګډون پکې کړی و.

د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت (یوناما) د دوشنبې په ورځ د قطر په دوحې کې د خصوصي سیکتور د ملاتړ او له مخدره موادو سره د مبارزې په اړه د کاري ډلو غونډه پیل کړه.

دا دوه ورځنۍ تخنیکي غونډه د تیر کال د جولای د غونډې د تعقیبي اقداماتو او د ملګرو ملتونو امنیت شورا ته د وړاندې شويو سپارښتنو په رڼا کې ترسره کېږي. په غونډه کې د افغانستان واکمنو طالب چارواکو، غړو هېوادونو، نړیوالو سازمانونو او متخصصانو ګډون کړی او د دې برخو د پرمختګونو او راتلونکو لومړیتوبونو ارزونه کېږي.