د ناټو سرمنشي ینس سټولټنبرګ د امریکا د متحد ایالتونو له نوي ولسمشر جوبایډن سره په ټیلیفون د یو شمېر نورو موضوعاتو ترڅنګ د افغانستان په اړه خبرې وکړې.

په دې ټیلیفوني مکالمه کې چې تېره شپه وه، ینس سټولټنبرګ ښاغلي بایډن ته د امریکا د شپږ څلویښتم ولسمشر په توګه مبارکي ورکړه او د نړیوال ترورېزم په ارتباط یې هم خبرې ورسره وکړې.

راتلونکې میاشت په بروکسل کې د ناټو د دفاع وزیرانو غونډه ده.

تمه ده چې دې غونډه کې ناټو په افغانستان کې د خپلو ځواکونو د ماموریت په اړه پریکړه وکړي.

امریکا له طالبانو سره د تېر کال فبروري په تړون کې منلې ده چې خپل ټول ځواکونه به له افغانستانه باسي، خو د جوبایډن په مشرۍ نوې اداره غواړي چې دې تړون ته بیا کتنه وکړي.

د کرکټ د شپږیزې د لسم پړاو وروستۍ لوبه نن سهار لس بجې د امو نهنګانو او مسن عینک لوبډلو ترمنځ پیلږي.

په مس عینک لوبډلې کې وتلی ستوری رحمن الله ګربز او په امو نهنګانو لوبډله کې وتلی ستوری عظمت الله عمرزی نن د یو بل پر وړاندې لوبیږي.

افغان کرکټ بورډ پر خپلې رسمي فیسبوک پاڼې لیکي، د لوبې د نندارې د ټکټونو د پلورل پیل له سهار اوو بجو پیلیږي او تر لسو بجو به روان وي.

دا لوبه د سږکال د شپږیزې وروستۍ لوبه ده.

د پاکستان له زندانونو ۱۶۴افغان کډوال راخوشي شوي دي.

په تورخم کې د طالبانو د حکومت د کډوالو د لیږد امر بخت جمال پرون چهارشنبې کورنیو رسنیو ته ویلي،" دا کډوالو په پنجاب او اسلام اباد کې له نیول او زنداني کیدو وروسته دوی ته سپارل شوي دي".

هغه وړاندې ویلي، دغو کسانو له دوو تر نهوو ورځو د بند موده تیره کړې ده.

د بخت جمال په خبره، راخوشي شوي کسان د ننګرهار، لغمان، بامیانو، کونړ، کندهار، غزني، بدخشان، کابل، خوست او پکتیا اوسیدنکي وو، چې خپلو اصلي سیمو ته ستانه کړای شوي دي.

د پاکستان حکومت وروسته له هغې د افغان کډوالو نیول او زنداني کیدو ته زور ورکړی چې تیره میاشت يې د حکومت کابینې په دې هېواد کې د پي او ار کارت لرونکو افغان کډوالو د کارتونو موده تمدید نه کړه.

پاکستان په روان کال کې نژدې ۱۹۰زره افغان کډوال په جبري توګه افغانستان ته اخراج کړي دي.

د طالبانو د حکومت د صنعت او سوداګرۍ سرپرست وزیر نورالدین عزیزي په کابل کې د قزغیزستان سفیر تورداکن سیدیکوف سره کتلي دي.

د دغه وزارت له لورې پرون چهارشنبې په خپره شوې اعلامیه کې راغلي،"دواړو خواوو د قرغیزستان فورم کې د ګډون په موخه د پلاوی په سفر، له قرغیزي چارواکو د سوداګریزو او ترانزیتي اړیکو پر پراختیا او د افغانستان، تاجکستان او قرغیزستان ترمنځ د درې جانبه تړون د لاسلیک په اړه خبرې اترې کړي دي".

سیدیکوف په دې لیدنه کې تاکید کړی چې قرغیزي سوداګر غواړي په افغانستان کې پانګونه وکړي.

قرغیزستان یو له هغوو هېوادونو دی چې په دې وروستیو کې يې په افغانستان له پانګونې سره لیوالتیا زیاته شوې ده.

که څه هم دا هېواد د طالبانو حکومت په رسمیت نه پیژنې خو د اقتصادي همکاریو د پراختیا په موخه ورسره نژدې اړیکې پالي.

پاکستان په تیرو دوو کلونو کې افغانستان ته د توکو او خدمتونو په صادراتو کې نژدې ۴۰سلنه زیاتوالی راوستی دی.

د پاکستان د دولتي بانک د شمیرو له مخې، په تیرو دوو کلونو کې پاکستان د نژدې ۸۰میلیونو ډالرو په ارزښت توکو او خدمتونه افغانستان ته صادر کړي دي.

د پاکستاني رسنیو د راپورونو له مخې، هرکال اته سلنه صادرات د پاکستان له لورې افغانستان ته لوړ شوي.

بل لور ته له افغانستانه پاکستان ته په وارداتو کې هم زیاتوالی راغلی دی.

د شمیرو له مخې، په تیر یوکال کې له افغانستانه پاکستان ته د وارداتو ارزښت له څه باندې ۱۱میلیونو څخه نژدې ۲۶میلیونو ډالرو ته رسیدلی دی.

د افغانستان او پاکستان ترمنځ په صادارتو او وارداتو کې زیاتوالی په داسې حال کې دی چې تیره اونۍ افغان او پاکستاني لورې پریکړه وکړه چې دواړو خواوو ته د میوو او سبزیجاتو په ګډون په یو شمیر توکو تعرفي راټیټې کړي.

د طالبانو د حکومت د کډوالو او راستنیدونکو چارو وزارت وايي، ایران په تیرو دریو میاشتو کې شاوخوا یومیلیون ۸۰۰زره افغان کډوال اخراج کړي دي.

دغه وزارت نن چهارشنبې په کابل کې د یو کلنو لاسته راوړنو په ناسته کې ویلي، " دا کډوال په جبري توګه اخراج شوي".

د دغه وزارت په ټکو، پاکستان بیا په روان کال کې نژدې ۱۹۰زره افغان کډوال په جبري توګه افغانستان ته راستانه کړي دي.

وړاندې راغلي چې ترکیې هم ۵۱۳۴ افغان کډوال اخراج کړي دي.

د افغانستان د ګاونډیو هېوادونو په ګډون ترکیې او جرمني هم سږکال ډير شمیر افغانستان کډوال بیرته افغانستان ته دپیورټ کړل.

د ملګرو ملتونو ادارو ویلي، افغانستان ته د دغو کډوالو ستنیدل به، په دې هېواد کې روان بشري بحران لا پسې ژور کړي.

د تاجکستان چارواکي وایي، د ۲۰۲۵ کال په شپږو میاشتو کې یې امنیتي ځواکونو له افغانستان سره پر پوله له وسله والو قاچاق کوونکو سره لس ځله جګړه کړې ده.

انټرفاکس د تاجکستان د نشه یي موادو د کنټرول ادارې د مشر ظفر صمد په حواله پرون سه شنبه ( د زمري په ۷مه) دغه راپور ورکړی دی.

خبر کې راغلي چې د دغو جګړو پر مهال څلور تنه افغان قاچاق کوونکي وژل شوي او دغه راز تاجکستاني سرتیرو ۱۶۹۲ کیلو ګرامه نشه یي مواد نیول شوي دي.

د تاجکستان چارواکو ادعا کړې چې افغانستان کې د نشه یي موادو کرکیله زیاته شوې او د مصنوعي او نورو نشه یي موادو لابراتوارونه فعالیت په کې لري.

د طالبانو حکومت تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي، خو مخکې تر دې ملګرو ملتونو تایید کړې چې افغانستان کې د کوکنارو کرکیله کمه شوې، او د افغانستان د تحلیلګرانو شبکې ویلي جغرافیه یې له جنوبه شمالي څنډې ته بدله شوې ده.

د تحلیلګرانو شبکې ویلي، اوس د هلمند په ځای بدخشان کې ډیر کوکنار کرل کیږي.

له ایرانه د اخراجېدونکو کډوالو لاسنیوي ته د سیمې عامو خلکو هم ور دانګلي او تر خپلې وسې مرستې ورسره کوي.

فرانس پریس لیکلي، دا مرسته چې خوراکي او نور اړین مواد په کې دي، تر ډیره د هغو افغانانو له خوا برابره شوې چې په اروپایي هیوادونو او امریکا کې اوسیږي.

د روان میلادي کال له پيل راهیسې یو اعشاریه شپږ میلیونه افغانان له ایرانه راغلي چې یوشمیر یې په خپله خوښه او ګڼ شمیر نور په زور ایستل شوي دي.

نړیوالې موسسې هم د را ستنو شویو کډوالو لاسنیوی کوي، خو فرانس پریس ویلي، دا بنسټونه په لویه کچه د بودجې له کمښت سره مخامخ دي.

د طالبانو حکومت هم په ځلونو له نړیوالو موسسو غوښتي چې د خیر ښیګڼې چارې پراخه کړي.

دوه ورځې وړاندې د کریکټ وتلي ستوري محمد نبي هم ایرانه راغلو کسانو سره یو میلیون افغانۍ نقدي مرسته وکړه.

د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي، په کابل او یوه بل ولایت کې لږترلږه ۷ خبریالان او رسنیز فعالان نیول شوي دي.

دغه مرکز پرون په یوه خبرپاڼه کې د خبریالانو د نیونو پر تازه لړۍ د اندېښنې د څرګندولو په ترڅ کې د طالبانو له حکومته غوښتي چې د خبریالانو او رسنییزو فعالانو اساسي حقونو او ازادیو ته درناوی وکړي او نیول شوي خبریالان ژر تر ژره خوشي کړي.

د افغانستان د خبریالانو د مرکز په وینا په وروستیو درې اوونیو کې د امربالمعروف وزارت د محتسبانو او د استخباراتو له لوري په کابل او یوه بل ولایت کې دا خبریالان نیول شوي او وسایل یې ضبط شوي دي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز دا هم ویلي چې د امنیتي اندېښنو له امله د نیول شویو خبریالانو او رسنیزو فعالانو هویت، او نور جزئیات نه‌ افشا کوي.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت پرون (دوشنبې) وویل چې د دغه هیواد ولسمشر مسعود پزشکيان دا مهال افغانستان ته د سفر کوم رسمي پلان نه ‌لري، او په دې اړه وروستۍ څرګندونې یې یوازې د نېک نیت له مخې کړې وې.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویندوی، اسماعیل بقایي، په تهران کې یوې خبري غونډې ته وویل چې د ولسمشر له خوا د کابل د سفر په اړه وروستۍ څرګندونې «یوازې د ښه نیت شخصي بیان» و، نه دا چې کوم رسمي یا د مهالوېش پر اساس کوم سفر پلان شوی وي.

بقايي دا خبره وروسته له دې وکړه چې ولسمشر پزشکيان د یکشنبې په ورځ د بهرنیو چارو وزارت چارواکو ته وویل چې دی «چمتو دی کابل ته سفر وکړي» څو د دواړو هېوادونو ترمنځ د اړیکو په تاریخ کې نوی باب پرانیزي.

د ایران سفارت هم دا څرګندونې په خپله ایکسپاڼه کې خپرې کړې، چې له امله یې دا اټکلونه زیات شول چې ښايي تهران د طالبانو د حکومت رسمیت پېژندلو ته نژدې شوی وي.

د طالبانو د چاپېریال ساتنې ادارې مشر د دوشنبې په ورځ غوښتنه وکړه چې افغانستان دې د ملګرو ملتونو د اقلیم په نړیوالو خبرو اترو (COP) کې شامل شي، ځکه چې سخت اقلیمي شرایط او د اوبو کمښت د افغانانو پر ژوند او اقتصاد ژور اغېز کړی دی.

تېر کال د طالبانو یو پلاوی د آذربایجان په باکو کې د اقلیمي بدلون د نهه ویشتم نړیوال کنفرانس په غونډو کې د څارونکو په توګه ګډون کړی و، خو دوی رسمي ګډونوال نه وو.

د افغانستان د چاپېریال ساتنې د ملي ادارې مشر مطيع الحق خالص، وویل چې له ۲۰۲۱ کال راهیسې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته د چاپېریالي پروژو ځنډېدا افغانانو ته پراخ زیانونه اړولي دي.

نوموړي څرګنده کړه چې غواړي افغانستان د سږکال د اقلمي بدلون په دېرشم نړیوال کنفرانس کې، چې په برازیل کې جوړیږي، برخه ولري.

خالص وویل:

«افغانستان له اقلیمي بدلون څخه سخت متأثر شوی دی. وچکالي، د اوبو کمښت، د کرنیزو ځمکو کموالی، ناڅاپي سېلونه، او د خوراکي خوندیتوب ګواښونه د خلکو پر ژوند او اقتصاد ژور اغېز کوي.»