د لیبیا په ساحل کې پرون (پنجشنبه) د یوې بېړۍ د ډوبېدو له کبله لږ تر لږه ۷۴ تنه مړه شول.

د ملګرو ملتونو د کډوالو د چارو اداره وايي چې ساحل ساتونکو او کب نیونکو ۴۷ نور ژغورلي دي.

د کډوالو نړیواله اداره یا "ای.او.اېم" وايي، په بېړۍ کې د ښځو او ماشومانو په ګډون پناه غوښتونکي سپاره وو چې د لیبیا الخُمس بندر ته نژدې ډوبه شوه.

لیبیا د پناه غوښتونکو په تېره بیا د افریقايي هغو چې غواړي له مدیترانې تېر او ځان اروپا ته ورسوي، د ټرانزیټ مهم ټپال دی.

د "ای.او.اېم" پر اساس، تردې وړاندې سږ کال لږ تر لږه ۹۰۰ پناه غوښتونکي له مدیترانې څخه د تېرېدو په ترڅ کې ډوب شوي دي.

پاکستاني پولیس او روغتیايي چارواکي وايي، وسلوالو د خیبر پښتونخوا په باجوړ کې د عوامي نیشنل ګوند یو مخکښ سیاستوال او ولسي مشر مولانا خانزېب او د هغه یو ملګری وژلی او درې تنه یې ژوبل کړي دي.

د باجوړ د پولیسو ویاند محمد اسرار مشال راډیو ته وویل، نوموړی د باجوړ په مرکز خار کې په موټر کې روان وو چې په شنډي موړ کې وسلوالو ورباندې ډزې وکړې.

دی زیاتوي، مولانا خانزېب ځای پر ځای وژل شوي خو په موټر کې ورسره سپاره درې کسان ژوبل شول.

اخوا د باجوړ د مرکزي روغتون چارواکو رسنیو ته ویلي دي چې له خانزېب سره په موټر کې ناست یو بل کس هم وژل شوی او درې تنه ژوبل دي چې درملنه یې روانه ده.

په پاکستان او افغانستان کې د ناامنۍ او ترهګرۍ څارونکې ناحکومتي ادارې خراسان ډایري پر اېکس (پخواني ټوېټر) په بیان کې ویلي دي چې مولانا خانزېب په سیمه کې د راتلونکي "سولې مارچ یا لاریون" لپاره په کیمپېن بوخت وو.

پر نوموړي د برید مسولیت لا چا نه دی منلی.

مولانا خانزېب د عوامي نیشنل ګوند د مرکزي کمېټۍ غړی او د دیني عالمانو د څانګې مشر وو. هغه له کلونو راهیسې په باجوړ کې د ناامنۍ او د بشري حقونو سرغړونو پرضد ولسي او سیاسي مبارزه کوله.

هغه په ناوګۍ تحصیل کې زېږېدلی وو او د عوامي نیشنل ګوند د پخواني ضلعي مشر شیخ جانزاده کشر ورور وو.

مولانا خانزېب د ۲۰۲۴ز کال په انتخاباتو کې له خپلې ضلعې څخه د قامي اسمبلۍ څوکۍ ته د عوامي نیشنل ګوند نوماند وو.

عوامي نیشنل ګوند پر نوموړي د برید "سخته غندنه" کړې او د هغه پر وژنه یې درې ورځنی ماتم اعلان کړی دی.

ګوند پر خپله اېکس (پخواني ټوېټر) پاڼه د صوبايي مشر میا افتخار حسین له خولې لیکلي دي چې په راتلونکو درې ورځو کې د ګوند ټولې چارې ځنډوي.

یوناما پر هغه نوې لارښود اندېښنه ښودلې چې د طالبانو حکومت رسنیو ته ورکړی دی.

په دې تازه لارښود کې، طالبانو رسنیو ته امر کړی چې سیاسي بحثونه او د دغو بحثونو د مېلمنو نوملړ باید له خپرېدو مخکې د طالبانو له خوا تایید شي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندوی دفتر ( یوناما) پر خپله ایکس پاڼه په یو بیان کې ویلي، دا لارښود پر سیاسي بحثونو له وړاندې شته محدودیتونو ته رسمي بڼه ورکوي.

په اعلامیه کې راغلي چې دا نوې لارښود به د رسنیو او خبریالانو ترمنځ د وېرې او ځان‌سانسورۍ فضا پراخه کړي.

یاد لارښود شاوخوا دوه اونۍ مخکې د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت له خوا، په کابل کې د رسنیو له یو شمېر مسوولینو سره په یو ناسته کې شریک شوی. په دغه لارښود کې راغلي چې سیاسي بحثونه باید "د اسلام د دین د اصولو، ملي ارزښتونو او د طالبانو د حکومت له تګلارو" سره سم وي.

په دغه لارښود کې دا هم ویل شوي چې شنونکي او خبریالان باید د طالبانو د مشر ملا هبت‌الله په اړه د خبرو پر مهال هغه ته "امیرالمؤمنین" ووایي، او د طالبانو حکومت ته باید "د افغانستان اسلامي امارت" ووایي.

طالبانو له ۲۰۲۱ کال راهیسې چې بیا پر افغانستان واکمن شوي، پر رسنیو سخت محدودیتونه لګولي چې له امله یې سلګونه رسنۍ تړل شوې او زرګونه خبریالان اړ شوي چې له هېواده ووځي.

د خبریالانو د ملاتړ نړیوالو بنسټونو، په ځانګړې توګه د خبریالانو نړیوال فدراسیون ویلي چې د رسنیو د ځپلو ترڅنګ، طالبانو خبریالان نیولي او شکنجه کړي دي.

دې شورا د پنجشنبې په ورځ په یو راپور کې وویل، یوازې سږ کال تر دې دمه له ایران څخه څه باندې یو میلیونه افغانان بېرته هېواد ته راستانه شوي دي، چې هغه څلور سوه زره کسان چې په همدې موده کې له پاکستان څخه ایستل شوي په کې نه دي شامل.

د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ د شمېرو له مخې، د جون له ۱۳مې نېټې وروسته له ایران څخه د افغانانو راستنیدو کې چټک زیاتوالی راغلی یوازې د جولای په لومړۍ نیټه په یو ورځ افغانستان ته له ایران څخه د تر ۴۳ زرو ډېرو کسانو اوښتل ثبت شوي دي.

د د ناروی د کډوالو شورا د افغانستان مشر جاکوپو کاریډي وویل: "موږ له ستړو، بې وسه او خواشینو کورنیو سره مخ یو، چې داسې یوه هېواد ته راځي چې د هغوی د جذبولو یا بیاځلي ادغام امکانات نه لري."

د کډوالو د ملاتړ دې نارویژې ادارې زیاته کړې چې، له ایران څخه په تازه راشړل شویو افغان کډوالو کې ډیرو یې لسیزې هلته ژوند کړی او ځینې په هماغه هېواد کې زیږیدلي چې افغانستان ته له لږو یا هېڅ شتمنیو سره بیرته راستنیږي او بېړنیو مرستولکه سرپناه، پاکو اوبو، خوړو، قانوني اسنادو، زده‌کړو او روغتیايي خدمتونو ته اړتیا لري.

د ناروی د کډوالو شورا خبرداری ورکړی چې که اوسنی بهیر همداسې دوام ومومي، د ۲۰۲۵ کال پای پورې به شاوخوا درې میلیونه افغانان بېرته هېواد ته ستانه شي. کاریډي ټینګار وکړ: "نړیواله ټولنه باید افغان ولس ته شا نه کړي ځکه هم ستانه شوي او هم په کور دننه افغانان بیړنیو مرستو ته اړتیا لري."

د ناروی د کډوالو شورا د افغانستان مشر جاکوپو کاریډي له کوربه هېوادونو غوښتي چې د کډوالو د بېرته ستنولو په برخه کې د هغوی د رضا کارانه، خوندي او باعزته ستنیدو نړیوال اصلونه رعایت کړي، او په جبري توګه یې د افغان کډوالو د ایستلو د سملاسي بندیدو غوښتنه کړې.

د ناروي د کډوالو شورا دا خبرداری داسې مهال ورکوي چې ایران په دې هېواد کې مېشتو بې اسناده او د سرشمېرنې کارت لرونکو افغان کډوالو ته له دې هېواده د وتلو لپاره ورکړی وروستی مهلت پنځه ورځې مخکې، د جولای په ۵ مه پای ته رسېدلی دی.

خو ایران لا له دې نېټې مخکې د افغان کډوالو د جبرې ستنېدو پروسه ګړندۍ کړې وه.

په قزاقستان کې د طالبانو د حکومت سرپرست سفیر محمد الرحمن د افغانستان لپاره د دې هېواد له ځانګړي استازي یرکین توکوموف سره کتلي دي.

په قزاقستان کې افغان سفارت پرون ناوخته د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره د دې کتنې خبر ورکړی دی.

په خبرپاڼه کې راغلي چې دواړو خواوو په افغانستان کې د پانګونې د فرصتونو، د کډوالو وضعیت، وروستیو سیلابونو او کارموندنې په اړه خبرې اترې کړي دي.

وړاندې د توکوموف په حواله راغلي چې قزاقستان له افغانستان سره د سیاسي، اقتصادي او کلتوري برخو کې همکارۍ ته چمتو دی.

که څه هم د قزاقستان حکومت طالبان په رسیمت نه پیژنې خو نژدې اړیکې ورسره پالي.

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو وايي، د ملګرو ملتونو پر خپلواکې څیړنکې فرانچسکا البانزه چې په فلسطیني سیمو کې يې د بشري حقونو د نقض په اړه راپور چمتو کړی تحریمونه وضعه کوي.

وربیو د چهارشنبې په ورځ پر خپلې ایکس پاڼې ولیکل،" د امریکا او اسراییلو پر وړاندې د البانزه سیاسي او اقتصادي جګړه نوره د زغم نه ده، موږ په ګډه له خپلو مشروعو حقونو دفاع کوو".

د اسوشیټډپرس خبري اژانس د راپور له مخې، امریکا داسې مهال پر البانزه د تحریمونو د وضعه کولو پریکړه کوي چې پر ملګروملتونو د واشنګټن هغوو فشارونو پایله نه ده ورکړې چې غوښتل يې هغه له دندې لیرې کړي.

ایټالیوۍ فرانچسکا البانزه چې د بشري حقونو مدافع وکیله ده، په فلسطین کې يې د اسراییلو جګړه "نسل وژنه" یاده کړې ده.

امریکا او اسراییلو بیا دا تورونه رد کړي دي.

تیره اونۍ په ملګرو ملتونو کې د امریکا استازولۍ یو بیان ورکړ چې په کې د البانزه د لیرې کیدو غوښتنه شوې وه.

په بیان کې البانزه د "یهودیت او اسراییلو ضد" د سیاسي جګړه له کبله تورونه شوې وه.

په بیان کې راغلي وه چې د البانزه تورونه د نسل وژنې په اړه سم نه دي.

د اسراییلو او حماس ترمنځ د ۲۰۲۳کال په اکټوبر میاشت کې جګړه پیل شوه.

تراوسه په دې جګړه کې نژدې ۶۰ زره فلسطینیان وژل شوي او غزه له بشري ناورین سره مخ ده.

روسیې نن سهار د اوکرایین پر پلازمینه کیف د بې پیلوټه الوتکو او توغندیو بریدونه کړي دي.

اوکرایین چارواکي وايي، د بې پیلوټه الوتکو پاتي شونو په څو سیمو کې اور بل کړی دی.

د راپورونو له مخې، دوه کسان ټپیان شوي او د اوکرایین په ډیرو ښارونو کې د خطر زنګونه وهل شوي دي.

اوکرایین یو ځل بیا د روسیې د هوايي بریدونو پر وړاندې له خپلو لویدیزو متحدانو د دفاعي وسلو غوښتنه کړې ده.

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر مارکو روبیو له خپل روسي سیال سرګي لاوروف سره د اسیان سرمشریزې په څنډه کې کتلي دي.

دا کتنه په داسې حال کې ده چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ په اوکرایین د جګړې له دوامه ناخوښ دی او د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین يې د سولې په اړه په "بې مانا" څرګندونو تورن کړی دی.

ټرمپ په وروستیو کې اوکرایین ته د دفاعي وسلو له ورکړې سره موافقه کړې او پر روسیې د نویو تحریمونو د وضعه کولو په اړه فکر کوي.

خو مسکو بیا د ټرمپ په ځواب کې ویلي، " له واشنګټن سره د خپلو اړیکو رغولو ته دوام ورکوي".

روبیو د اسیان په سرمشریزه کې له مالیزیايي چارواکو سره هم کتلي او په سیمه کې یې د امریکا په ګټو تاکید کړی دی.

د اسیان سرمشریزه چې په کلنې ډول د جنوب خیتځې اسیا د هېوادونو مشرانو له خوا جوړیږي موخه يې د سیاسي همکاریو سربیره، د غړیو هېوادونو ترمنځ د اقتصادي، امنیتي او فرهنګي همکاریوو رامنځته کول دي.

د طالبانو حکومت په ایران کې د افغانانو لپاره د پاسپورټونو بیې راکمې کړي دي.

په تهران کې افغان سفارت پرون چهارشنبې پر خپلې ایکس پاڼې د یوې خبرتیا په خپرولو سره ویلي، "د لوی مشر د هدایت پر بنسټ او په ایران کې د افغانانو ستونزو ته په پام د پاسپورټ بیه له ۱۲۰ ډالرو ۵۰ ډالرو ته راښکته شوې ده".

په خبرتیا کې راغلي چې له دې وروسته په ایران کې میشت افغانان کولی شي په نوې بیه خپل پاسپورټونه ترلاسه کړي.

د طالبانو حکومت دا پریکړه په داسې حال کې کوی چې د ایران حکومت په وروستیو څو اونیو کې په زرهاوو افغانان په جبري ډول افغانستان ته ستانه کړي دي.

د ترکیې د پي کې کې ګوند بندي مشر عبدالله اوجالان یو ځل بیا له خپلو پلویانو غوښتي چې له وسله والې مبارزې په شا شي.

هغه چې د لومړي ځل لپاره په تیرو ۲۶کالونو کې په یوه ویډيو کنفراس کې راڅرګند شوی وو، له خپلو پلویانو وغوښتل چې وسله واله مبارزه دې پریږدي.

د اوجلان دا خبرې د جون په ۱۹ نیټه ثبت او پرون سه شنبې د ای این اف تلویزیوني شبکې له لارې خپرې شوي.

اوجلان له ۱۹۹۰ کال راهیسې استانبول ته نژدې په یوه ټاپو کې په زندان کې ساتل کیږي.

هغه د فبرورۍ په میاشت کې خپل ګوند منحل کړ او له پلویانو يې وغوښتل چې وسله واله مبارزه پریږدي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ او د اسراییل صدراعظم بنیامین نتانیاهو په تیرو ۲۴ساعتونو کې دوه ځلې په سپینه ماڼې کې کتلي دي.

په دې کتنه کې چې، چې پرون (سې شنبې وشوه) او یو ساعت يې دوام درلود دواړو خواوو د غزې د وضعیت په اړه خبرې کړي.

ټرمپ له دې وړاندې د غزې وضعیت بحراني بللی و.

د ټرمپ او نتانیاهو په داسې حال کې سره لیدلي چې ویل کیږي د اسراییل او حماس ترمنځ به د امریکا په منځګریتوب دوه میاشتنۍ اوربند وشي.