د اکسفام نړیوال سازمان په یوه تازه راپور کې ویلي، کرونا ویروس ښایي د نړۍ شااوخوا نیم میلیارد وګړي د فقر لوري ته بوځي.
په دې راپور کې چې د پنجشنبې په ورځ «۲۰۲۰ کال د اپرېل ۰۹» خپور شوی دا ارزونه شوې چې څنګه د کرونا ویروس بحران د کورنیو عایداتو، مصارفو او پر بېوزلۍ اغېز کړی یا یې کوي.
د اکسفام نړیوال سازمان راپور د کرونا ویروس له کبله د رامنځته شوي اقتصادي بحران عمق د ۲۰۰۸ کال کې تر اقتصادي بحران ژور بولي.
اټکلونه ښیي روان وضعیت ته په کتو ښایي له ۱۹۹۰ کال راهیسې د لومړي ځل لپاره نړیوال فقر ډېر شي.
د راپور له مخې د فقر په ډېرېدو سره به ځیني هېوادونه بېرته د بېوزلۍ هغه حالت ته وروګرځي چې درې لسیزې مخکي یې تجربه کړی و.
د راپور لیکوالانو د نړیوال بانک لهخوا د بېوزلۍ یا فقر د ټاکل شویو معیارونو پر اساس ارزونه کړې، د دې معیارونو له مخې هغه کسان چې په ورځ کې $۱،۹۰ یا تر دې په لږو پیسو ژوند کوي شدید فقر او هغه چې په ورځ کې $۵،۵۰ یا تر دې کم لګښت لري، د بېوزلۍ په لوړو کرښو کې حسابېږي.
د اکسفام د راپور پر اساس، که په عوایدو کې ۲۰ فیصده کموالی راشي، شدید فقر به په ټوله نړۍ کې له ۴۳۴ میلیونه وګړو څخه ۹۲۲ میلیونه کسانو ته لوړ شي.
دغهراز د هغو کسانو شمېر چې په ورځ کې په $۵،۵۰ یا تر دې په لږو عوایدو ژوند کوي، ښایي له ۵۴۸ تر نږدې څلور میلیارده کسانو پورې ورسېږي.
اکسفام زیاتوي په دې حالت کې ښځي تر نارینهوو ډېر له خطر سره مخامخ دي. ځکه هغوی تر ډېره په غیر رسمي برخو کې کار کوي چې د استخدام حقونهیې لږ او یا هم په نشت کې راځي.
په همدې حال کې د اقتصادي چارو پوهان داسې انګېري چې ښایي په نړۍ کې د رامنځته شوي اقتصادي بحران اغېز تر ۱۰ کلونو دوام وکړي.
د اقتصادي چارو افغان پوه اذرخش حافظي ازادي راډیو ته وویل: "عمومي اغېز یې په نړۍ کې ډېر ژور دی، کېدای شي ۱۰ کاله نور یې اثرات د دنیا پر اقتصاد پاتې شي. تر اوسه د دنیا لوی اقتصاد بېرته خپل ماشین نهدی فعاله کړی او په هغه کچه چې باید وي تولید نهشته."
د راپورونو له مخې یوازې په امریکا کې په تېره شااوخوا یوه میاشت کې درې میلیونه وګړي بېکاره شوي دي چې د اقتصاد پوهانو په باور د بېکارۍ سطحې لوړېدل د لویو اقتصادونو لپاره سخته ضربه ده او دا په خپله د بازار رونق کموي او د نړۍ نور هېوادونه ترې اغېزمنېدای شي.
نړیوال بانک تېره اوونۍ وویل که حالات بدتر شي یوازې په ختیځي اسیا او پاسیفیک سیمو کې به د بېوزلو انسانانو شمېر ۱۱ میلیونو ته لوړ شي.
په ټوله کې د اکسفام د تازه راپور له مخې د نړۍ حکومتونه د مخ پر ودی هېوادونو د ملاتړ لپاره لږ تر لږه د $۲،۵ تریلیون ډالرو برابرولو ته اړتیا لري.
یاد راپور زیاتوي شتمنو هېوادونو ښودلې چې په دې بحراني شرایطو کې کولای شي د خپلو اقتصادونو د ملاتړ لپاره تریلیونونه ډالره ولګوي.
د امریکا متحده ایالاتو ولسمشر ډونالد ټرمپ تېره اوونۍ د روان بحران په ترڅ کې د خپلو وګړو سره د مرستې لپاره ۲،۲ تریلیونه ډالره ځانګړي کړل.
دا د امریکا په تاریخ کې لومړی ځل وو چې د یوې ناروغۍ د مقابلې لپارهیې دومره پیسې ځانګړې کړې.
په داسې حال کې چې مخ پر ودې هېوادونه دا وړتیا لري چې د روغتیایې او اقتصادي اغېزو سره مبارزه وکړي، خو د اکسفام راپور اټکل کوي چې د کرونا ویروس بحران به پر شتمنو او بېوزلو هېوادونو لا ډېر اغېز ته دوام ورکړي.
دا راپور داسې مهال خپرېږي چې د اروپایي ټولنې د مالیې وزیران نن پنجشنبه یو ځل بیا غونډه جوړوي، څو د روان اقتصادي ناورین څخه د راوتلو په هدف پر یو شمېر مالي اقداماتو توافق وکړي.
دوی د روانې اوونۍ په سر کې هم په دې اړه خبرې کړې وې، خو د ځینو اختلافاتو له کبله دا خبرې وځنډېدې.
د اروپایې ټولنې مشرانو د مارچ پر ۲۶مه د دې بلاک د مالیې وزیرانو ته دوه اوونۍ وخت ورکړی وو چې پر ځینو ژغورونکو اقداماتو سلا شي. هر ډول اقدامات د ټول بلاک تأیید ته اړتیا لري.
د اروپایې ټولني غړي هېوادونه او اروپایي کمېسیون له وړاندې د اقتصادي بحران د اغېز راکمولو په هدف یو شمېر اقدامات کړي چې میلیاردونه یورو ارزښت لري.
بلخوا نړیوال بانک په یوه تازه اټکل کې د پنجشنبې په ورځ ویلي چې د کرونا ویروس ناورین به په ۲۰۲۰ کال کې د جنوبي افریقا وچه له داسې اقتصادي رکود سره مخامخ کړي چي په تېرو ۲۵ کلونو کې یې ساری نهو.
