د پنجشنبې ورځې ناوخته د خوست یو شمېر خبریالانو او د بېلابېلو رسنیو استازو د ننګرهار پر ملي راډیو تلوېزیون د وسله والو برید وغانده او د افغان حکومت او نورو مخالفو وسله والو ډلو يې وغوښتل چې د ملکي هدفونو او د رسنیو ادارو د امنیت خوندیتوب ته دې جدي پاملرنه وکړي.

دوی ګواښ وکړ، که چیرې خبریالان په فزیکي او رواني لحاظ د کومې ډلې یا لوري لخوا ګواښل کېږي، ټولیزې رسنۍ به يې په یو غږ د رپوټونو له خپریدو ډډه وکړي.

په خوست کې د غرغښت تلوېزیون مشر سخي سرور میاخېل په دې اړه وویل:

"څو ورځې مخکې په ننګرهار کې د ملي راډیو تلویزیون پر خبریالانو او کارمندانو ترهګریز برید شوی وو، د خوست خبریالانو د یوې غونډې په ترڅ کې دا ترهګریز برید په کلکه وغانده، ګواښ يې وکړ که چېرې د کومې ډلې لخوا ژورنالیستانو ته خطرونه متوجه کېږي موږ به د هغو د رپوټونو د خپرولو څخه ډډه کوو."

په خوست کې د ژورنالیستانو د خوندیتوب کمېټې مشر سیف الله حیات هم هیله څرګنده کړه چې د افغانستان د جګړې ښکېلې خواوې به د رسنیو او د رسنیو د خبریالانو او کارکوونکو امنیت ته پاملرنه وکړي.

د چهارشنبې په ورځ د ننګرهار پر ملي راډيو تلوېزیون برید کې د چارواکو د معلوماتو په اساس دوه پولیس او د تلوېزیون څلور کارکوونکي وژل شوي او د اوو پولیسو په ګډون ۱۷ ملکیان ټپيان شوي دي.

ددې برید مسؤلیت داعش ډلې په غاړه اخیستی.

د بریتانیا دفاع وزارت داسې اسناد محکمې ته سپارلي چې پر اساس یې د دغه هیواد یوه پوځي افسر د ځانګړو ځواکونو له خوا د افغان ځواکونو د بیا میشتېدو ۱۵۸۵ غوښتنلیکونه رد کړي دي.

دغه افسر د تیر کال له دوبي راهیسې د خپلو پخوانیو افغان همکارانو هر هغه غوښتنلیک په چټکه رد کړی چې ورته سپارل شوی و.

رویټرز خبري اژانس پرون (جمعه) په یوه راپور کې وویل، د بریتانیا دفاع وزارت محکمې ته ویلي چې د دغه افسر کړنې ښايي له هغو څېړنو سره تړاو ولري چې د بریتانیا د ځانګړو هوایي ځواکونو له خوا په افغانستان کې د احتمالي جنګي جنایتونو په اړه حاضردمه ترسره کېږي.

راپورونه وايي چې دغه افسر د هغو افغان پوځیانو غوښتنلیکونه رد کړي، چې له بریتانیايي ځواکونو سره د همکارۍ معتبر اسناد لري.

ناتالي مور، چې په بریتانیا کې د افغانانو د بیا مېشتولو د ډلې مشره ده، د افغانانو د غوښتنلیکونو د ډله‌يیز رد له امله اندېښنه ښودلې او محکمې ته یې په یوه لیک کې ویلي، کېدای شي ځانګړو ځواکونو د خپلو پخوانیو افغان همکارانو د دوسیو د ارزونې پر مهال د «اتوماتیک رد» له تګلارې کار اخیستی وي.

هغې زیاته کړه، دا احتمال شته چې ځانګړو ځواکونو د غوښتنلیکونو د ډله‌يیز رد یوه نه‌اعلان شوې تګلاره غوره کړې وي.

افغان کمانډو ځواکونه، چې د "ټریپلز" په نوم پېژندل کېږي، په کلونو د بریتانیا له ځانګړو هوایي ځواکونو او نورو پوځي ماموریتونو سره په افغانستان کې همکاري کړې وه.

دغه افغان ځواکونه له هغه وروسته چې طالبان پر افغانستان واکمن شول، د انتقام‌اخیستنې له جدي خطر سره مخامخ شول.

په افغانستان کې د پخواني شوروي اتحاد په مهال د جنګېدلو روسي پوځیانو د اتحادیې مشر وايي، لا هم د پخواني شوروي ۴۷ جنګي اسیران په افغانستان کې پاتې دي.

فرانڅ کلینڅویچ وویل، د روسیې ځانګړي خدمات، په تېره د روسیې امنیتي اداره (FSB)، دا موضوع تعقیبوي او د دغو اسیرانو برخلیک څېړي.

خو کلینڅویچ «اې آی ایف» خبري آژانس ته په مرکه کې ویلي چې دا ټول کسان نه غواړي بېرته روسیې ته ستانه شي، ځکه هغوی اوس په افغانستان کې کورنۍ لري.

د کلینڅویچ په خبره، له دې مخکې یو تن پخوانی شوروي سرتېری چې په افغانستان کې پاتې و، بېرته مسکو ته تللی و، خو د خپلو اولادونو له امله بېرته افغانستان ته ستون شو.

دا څرګندونې داسې مهال شوي چې د پنجشنبې په ورځ، (د جوزا میاشتې په ۱مه) په افغانستان کې د پخواني شوروي اتحاد یو پاته سرتېری، سرګي کراسنوپروف، له څلوېښتو کلونو وروسته له افغانستانه مسکو ته ولاړ. هغه اوس غواړي روسي اسناد تر لاسه کړي او خپله کورنۍ هم له افغانستانه روسیې ته بوځي.

د راشا ټوډې د راپور له مخې، سرګي کراسنوپروف پرون؛ جمعه (د جوزا ۲مه) له خپلې مور سره لیدلي. هغه ویلي چې طالبانو د ده پاسپورت لغوه کړی دی.

د ناروې د کډوالو شورا وايي، له کله چې پاکستان د ۲۰۲۳ کال د سپټمبر په میاشت کې د بې اسناده بهرنیو وګړو د ایستلو پلان اعلان کړی، تر اوسه تر یو میلیون زیات افغانان بېرته خپل هېواد ته ستانه شوي دي.

دې شورا پرون (جمعه) پر خپله ویبپاڼه اعلان وکړ چې د بېرته ستنو شویو افغانانو ډېری په زور ایستل شوي دي.

د ناروې د کډوالو شورا وايي، افغان کډوال هغه هیواد ته په زوره ایستل شوي چې لا دمخه له اقتصادي سقوط، پراخې بې‌وزلۍ، او د خوندیتوب له جدي ستونزو سره مخامخ دي.

اټکل کېږي چې په ۲۰۲۵ کال کې به ۶۰۰ زره نور افغانان هم افغانستان ته ستانه شي.

دا کسان له هغو شاوخوا یو میلیون افغانانو جلا دي چې یوازې په ۲۰۲۴ کال کې له ایران څخه په زور ایستل شوي دي.

افغانستان، چې له مخکې څخه په آسیا کې د کورنیو بې ځایه شویو د شمېر له پلوه تر ټولو له ستر کړکیچ سره مخامخ دی، اوس د ګاونډیو هیوادونو له لوري د لکونو نورو کډوالو د ورستنېدو بحران هم ورله غاړې شوی دی.

د ناروې د کډوالو شورا دې ته په اشارې چې په درو کې دوې برخې افغانان بشري مرستو ته اړتیا لري، د بیرته ستنېدونکو افغانانو وضعیت د اندېښنې وړ بولي.

د دې شورا د راپور له مخې، راستانه شوې افغان ښځې هم له ځانګړو ستونزو سره مخامخ دي، لکه د تګ راتګ محدودیتونه، د خوندیتوب خطرونه، او د عایداتي سرچینو محدودیت په هغو ټولنو کې چې باید پکې ژوند وکړي او ځان پکې ور ګډ کړي.

رویټرز خبري آژانس راپور ورکوي چې د طالبانو او روسیې حکومتونه په خپلو کې د بانکي اړیکو د پراخولو په اړه په خبرو کې پرمختګ کړی دی.

د طالبانو د حکومت د سوداګرۍ او صنعت وزیر نورالدین عزیزي د پنجشنبې په ورځ (د غبرګولي لومړۍ نېټه) رویټرز ته ویلي، افغانستان او روسیه چې دواړه د لویدیځ بندیزونو ځپلي دي غواړي د خپلو پولي واحدونو په وسیله د میلیونونه ډالرو په ارزښت سوداګري وکړي. نوموړی زیاتوي چې د دواړو هېوادونو تخنیکي ډلو د دې طرحې پر جزییاتو خبرې کړې دي.

ښاغلی عزیزي وايي، د افغانستان او روسیې ترمنځ د سوداګرۍ کچه اوس مهال په کال کې ۳۰۰ میلیون ډالرو ته رسېږي.

د عزیزي په وینا د طالبانو حکومت چین ته هم ورته وړاندیز کړی او په دې اړه په کابل کې د چین له سفارت سره یولړ خبرې شوې دي. د چین د بهرنیو چارو وزارت او د روسیې مرکزي بانک په دې اړه د رویټرز پوښتنې ځواب نه کړې.

قزاقستان په ترانس افغان ریللارې کې ۵۰۰ میلیون ډالره پانګونې ته خپل چمتووالی تایید کړ.

تر دې وړاندې طالبانو ویلي و چې قزاقستان د ازبکستان او پاکستان ترمنځ د افغانستان په خاوره کې د ترانس افغان په نوم د ریللارې پر جوړولو نیم میلیارد ډالره پانګونې ته تیاري ښوولې ده، خو قزاقستان په دې اړه رسماً څه نه و ویلي.

د رېل فرایټ په نوم د ریللارو ځانګړې ویبپاڼې تېره شپه په یوه راپور کې د قزاق چارواکو په قول وویل چې دغه هیواد حاضر دی په ترانس افغان پروژه کې نیم میلیارد ډالره پانګونه وکړي.

روسیې هم ویلي چې په دې پروژه کې، په تېره بیا د ریلګاډو د ماشینونو په برخه کې پانګونې ته تیاره ده.

د دې پروژې په اړه په ۲۰۱۸ کال کې د افغانستان، ازبکستان او پاکستان ترمنځ موافقه وشوه.

د دې رېللارې د جوړېدو لګښت شاوخوا ۷ میلیارد ډالره اټکل شوی او د جوړېدو په صورت کې به د هغه په وسیله د کال کابو ۲۰ میلیون ټنه بار انتقالېدای شی.

د هواپېژندنې د ادارو له اټکل سره سم، له نن جمعې څخه د هیواد په یو شمېر سیمو کې د سیلونو او د سیندونو د اوبو د کچې د لوړېدو احتمال شته.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د اوبو او انرژۍ وزارت د هوا پېژندنې د کورنیو او نړیوالو ادارو پر اساس پرون (پنجشنبه) وویل چې د لغمان، کونړ، پنجشېر، نورستان، ننګرهار، تخار او بدخشان ولایتونو په ځینو سیمو کې به له ورښتونو سره یوځای سیلونه د شنبې په ورځ هم دوام وکړي.

د هواپېژندنې ادارو هغو کسانو ته، چې د سیندونو غاړو ته نژدې اوسي، خبرداری ورکړی چې احتیاطي تدابیر غوره کړي.

د پاکستان مرستیال صدراعظم او د باندنیو چارو وزیر اسحاق ډار د پنجشنبې په ورځ وویل چې پاکستان باید له افغانستان، چین، او بنګله‌دېش سره ګډ بلاک جوړ کړي.

ډار دا څرګندونې له هند سره د خپل هیواد له وروستۍ شخړې وروسته په پیکینګ کې د پاکستاني سوداګرو له استازو سره په غونډه کې وکړې.

ده له افغانستان سره وروستیو ترینګلتیاوو ته په اشارې وویل چې له څو کلونو راهیسې اړیکې سړې وې، خو دی افغانستان ته تللی و او هلته یې د دغه هېواد له واکمنو طالب مشرانو سره لیدلي دي.

ډار په داسي حال کې د افغانستان په شمول د سیمې د څو هیوادونو د ايتلاف غوښتنه وکړه چې د لکونو افغان کډوالو د ایستلو، سرحدي نښتو، د لارو د بندېدو او د ټي ټي پي د ملاتړ په شان د ادعاوو پر سر د افغانستان او پاکستان اړیکې ترینګلې دي.

د کونړ ولایت په یوه ځنګلي سیمه کې پرون (پنجشنبې) اور ولګېد.

ځایي سرچینو آزادي راډیو ته ویلي چې اور د چوکي ولسوالۍ د دیوه‌ګل درې په غرنیو ځنګلونو کې بل شو.

تر پرون ناوخته پورې د اور لمبې بلې وې او مخه یې نه وه نیول شوې او اندېښته شته چې نورو سیمو ته هم خپور شي.

تراوسه د اور لګېدو علت نه دی معلوم.

په تېرو کلونو کې هم د کونړ او نورستان ولایتونو په ځنګلونو کې په ځلونو اورونه لګېدلي او چاپېریال ته یې ډېر تاوانونه اړولي دي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت وایي چې د چین د پراختیایي همکاریو ادارې مشر، ژیاودونګ، د دې وزارت له سرپرست امیرخان متقي سره په کتنه کې د روغتیا، انرژۍ، کرنې او ظرفیت جوړونې په برخو کې له افغانستان سره د همکاریو ژمنه کړې ده.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د اطلاعاتو او عامه اړیکو رئیس، ضیاء احمد تکل، نن پنجشنبې (د غبرګولي لومړۍ) پر ایکسپاڼه لیکلي چې په پیکینګ کې په دې کتنه کې د چین د پرمختیایي پروژو او د دوه اړخیزو همکاریو په اړه خبرې شوې دي.

متقي، چین د افغانستان تر ټولو مهم اقتصادي شریک بللی او پیکینګ ته یې ډاډ ورکړی چې د افغانستان له خاورې به د نورو هېوادونو پر ضد کار نه اخیستل کیږي.

تر دې وړاندې، د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت سرپرست د سې‌شنبې په ورځ په پیکینګ کې د پاکستان او چین له بهرنیو چارو وزیرانو سره په یوه غیر رسمي درې‌اړخیزه غونډه کې ګډون کړی و.

د ملګرو ملتونو د نفوس صندوق (UNFPA) وايي چې د بودجې د کموالي له امله به، شاوخوا شپږ نیم میلیونه افغانان — چې زیاتره یې ښځې او نجونې دي — په افغانستان کې له ضروري روغتیايي خدماتو بې‌برخې شي.

د دې ادارې د افغانستان څانګې نن پنجشنبه (د غبرګولي لومړۍ، د مې ۲۲مه) پر ایکس (پخواني ټویټر) لیکلي چې په لرو پرتو سیمو کې سلګونه روغتیايي مرکزونه او ګرځنده کلینیکونه اړ دي چې خپلې دروازې وتړي.

تر دې وړاندې، په افغانستان کې د روغتیا نړیوال سازمان (WHO) هم خبرداری ورکړی و چې د بودجې د کمښت له امله، د دې سازمان تر ملاتړ لاندې ۸۰ سلنه روغتیايي مرکزونه تر جون میاشتې د بندېدو له ګواښ سره مخامخ دي.

دغه سازمان ویلي و چې د روان کال د مارچ تر ۴مې نېټې پورې، ۱۶۷ روغتیايي مرکزونه د مالي امکاناتو د نشتوالي له امله بند شوي دي.