د جرمني صدراعظم، فریدریش مرڅ وايي، افغانستان ته د یو شمېر افغانانو د بېرته ستنولو عملیات "د قطر دولت په نږدې همکارۍ "ترسره شوي دي چې په وینا یې په دې چاره کې یې "د منځګړي رول لوبولی دی. "

نوموړې د جمعې په ورځ پر خپله ایکس پاڼه قطر په سېمه کې ، یو باوري او ستراتیژیک شریک بللی او د قطر له امیر څخه یې مننه کړې ده.

جرمني د جمعې په ورځ اعلان وکړ چې یو اتیا تنه افغانان چې په جرمونو کې ککړ و، د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته یې استولي دي. جرمني تر دې مخکې هم څو ډلې په جرمونو کې ښکیل افغانان د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته استولي دي چې د بشري حقونو د څار ‌ډلو یې دا چاره غندلې.

د جرمني صدراعظم تر دې مخکې د جمعې په ورځ په برلین کې خبریالانو ته وویل چې افغانستان ته په جرمونو کې د ککړو افغانانو بیرته ستنول د طالبانو د حکومت په وړاندې د جرمني په دریځ کې د بدلون یا د طالبانو د حکومت د په رسمیت پیژندو په معنی نه ده .

هند پرون (سې شنبې) اعلان وکړ چې په کابل کې یې خپل تخنیکي ماموریت د سفارت کچې ته لوړ کړ.

هندي رسنیو د هند د بهرنیو چارو وزارت په قول ویلي چې دا ګام د دوو هیوادونو ترمنځ د دوه اړخیزو اړیکو د پیاوړتیا په هدف اخیستل شوی دی.

هند ته د طالبانو د باندنیو چارو وزیر امیرخان متقي د وروستي سفر پر مهال پرېکړه وشوه چې هند به په کابل کې خپل تخنیکي ماموریت د سفارت سطحې ته لوړوي.

له دې وړاندې، د اکتوبر په ۱۰مه د هند د بهرنيو چارو وزير اېس. جې. شنکر اعلان کړی و چې د هند تخنيکي ماموريت به د بشپړ سفارت کچې ته لوړ شي.

د طالبانو د بهرنيو چارو وزير امیرخان متقي د اکتوبر په ۹مه د يوې اوونۍ په مخه هند ته لاړ. د متقي دغه سفر، چې تر اکتوبر ۱۶مې دوام وکړ، د ۲۰۲۱ کال له اګست وروسته — کله چې طالبان پر افغانستان واکمن شول — هند ته د طالبانو د یوه جګپوړي چارواکي لومړنی سفر و.

د هند د باندنیو چارو وزارت پرون په یوه خبرپاڼه کې ویلي چې په کابل کې به د دوی سفارت د افغانستان په هراړخیز پرمختګ، بشري مرستو او د ظرفیت جوړولو په طرحو کې ونډه واخلي.

هند په ۲۰۲۱ کې د طالبانو له واک ته رسیدو سره هممهاله خپل دیپلوماتان له کابله وایستل.

د قطر امیر، د افغانستان لپاره د خپل هېواد نوی فوق‌العاده او باصلاحیته سفير ټاکلی دی.

د قطر د امير، شيخ تميم بن حمد الثاني، د رسمي اعلاميې له مخې، چې د سې‌شنبې په ورځ خپره شوه، ميردف القاشوطي، چې دا مهال په کابل کې د قطر د سفارت يو لوړپوړی ديپلومات دی، له ۱۷ کلونو څخه زياته ديپلوماتيکه تجربه لري.

نوموړي په ۲۰۰۸ کال کې د قطر له بهرنيو چارو وزارت سره خپله دنده پيل کړه او له هغه وروسته يې په باکو، اوټاوا، بروکسل، او دوحه کې مهمې دندې ترسره کړې دي، چې د دوه اړخيزو او څو اړخيزو ډيپلوماتيکو چارو په برخه کې پراخه تجربه لري.

القاشوطي د متحدو ايالتونو او طالبانو ترمنځ په هغو خبرو اترو کحې هم ښکېل و چې په پایله کې یې د دوحې تړون لاسلیک شو.

هغه د سيمه‌ييزو منځګړيتوبونو او شخړو د حل په هڅو کې هم فعاله برخه لرلې ده.

تر دې وړاندې قطر په افغانستان کې سفر نه درلود.

القاشوطي په داسې وخت کې ټاکل شوی چې قطر لا هم د افغانستان د طالبانو له حکومت سره د ديپلوماتيکو اړيکو، بشري مرستو، سياسي خبرو اترو، او سيمه‌ييز ثبات په برخه کې محوري رول لوبوي.

د ملګرو ملتونو د بشرپالو مرستو د همغږۍ دفتر (اوچا) ویلي چې د روان میلادي کال په اوږدو کې په ټول افغانستان کې د باران کچه د متوسط له عادي اندازې ټیټه پاتې شوې، او د هېواد په شمال، شمال ختیځ، مرکزي او لوېديځو سيمو کې د وچکالۍ خطر جدي شوی دی.

اوچا په خپل تازه راپور کې، چې پرون یې خپور کړی، ويلي، اوسنی حالت د ۲۰۱۸ کال د وچکالۍ له وضعیت سره ډېر ورته والی لري؛ هغه کال چې پکې تر ۳۰۰ زره زيات خلک د وچکالۍ له امله بې‌ځايه شوي وو او شاوخوا ۳.۶ ميليونه کسان د خوړو له سختې بې‌وسۍ سره مخامخ وو.

په راپور کې راغلي چې افغانستان دا مهال له څو هممهاله بحرانونو سره مخامخ دی — لکه د هېواد په ختيځو سيمو کې مرګوني زلزلې، له ګاونډيو هېوادونو څخه د کډوالو د بېرته راستنېدو څپې، او د بشرپالو مرستو د بودجې سخت کموالی.

اوچا خبرداری ورکړی چې نژدې نيمايي افغانان د بقا لپاره فوري مرستو ته اړتيا لري.

اوچا زياتوي چې افغان ښځې او نجونې د ټولنيزو محدوديتونو او له زده‌کړې او کار څخه د محروميت له امله له سختیو کړېږي، او بشرپاله مرستې لا هم د دوی د ژوند د ژغورنې یوازینۍ لار بلل کېږي.

دغه راپور زياتوي چې بېرته راستنېدونکي افغانان داسې مهال هېواد ته راګرځي چې د خدمتونو زيربناوې محدودې، فقر سخت، او وچکالي پراخه شوې ده، چې دې ټولو د بشري وضعيت کړکېچ لا پسې ژور کړی دی.

یوې نسبتاً زوروې زلزلې، چې شدت یې د ریښتر په حساب ۵ اعشاریه یو درجې و، د کابل په شمول د افغانستان یو شمېر سیمې ولړزولې.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې، د اروپا د مديترانې د زلزلو د څېړنې مرکز (EMSC) ویلي، دا زلزله په هندوکش غرونو کې د مځکې له سطحې ۲۴۴ کیلومتره لاندې ثبت شوې ده.

د امریکا د جیالوجیکي سروې ادارې بیا ویلي چې دا زلزله د افغانستان د شپې په ۱۰ بحې او ۱۴ دقیقې وشوه او مرکز یې د بدخشان ولایت له فیض اباد څخه ۴۲ کیلومتره لیرې په اشکاشم ولسوالۍ کې و.

په کابل کې او شاوخوا سیمو کې زلزلې خلک وبیرول او له کورونو څخه راوتلو ته یې اړ ایستل.

اتریش نن (سې شنبه) د ترکیې له لارې یو افغان پناه غوښتونکی کابل ته واستاوه.

دا په ۲۰۲۱ کې د طالبانو له بیا واک ته رسېدو وروسته لومړنی افغان دی چې اتریش یې بیرته افغانستان ته لېږي.

دغه افغان، چې نوم یې نه دی څرګند شوی، په داسي حال کې چې د اتریش پولیسو بدرګه کاوه، په یوه الوتکه کې، استانبول او له هغه ځایه کابل ته واستول شو.

هغه پخوا د جنسي تېري په جرم محکوم شوی و او په اتریش کې یې د بند څلور کاله سزا هم تېرې کړې ده.

د اتریش د کورنیو چارو وزیر ګیرهارد کارنر وویل چې افغانستان ته به نور کسان هم، چې جرمونه یې کړي دي، واستول شي.

د پاکستان دفاع وزیر خواجه اصف په یوه تلویزیوني مرکه کې وویل چې په دوحه کې د طالبانو له حکومت سره د اوربند د موافقې جزییات پټ دي.

خواجه اصف د افغانستان او پاکستان ترمنځ د اوربند له هوکړې درې ورځې وروسته وویل، لاسلیک شوې موافقه له هغه څه سره توپیر لري چې په اعلامیه کې راغلي او دی یې نه افشا کوي.

ده په عین حال کې پرون (دوشنبې) له رویټرز سره په خبرو کې بیا ویلي چې د طالبانو حکومت درو مهمو شرطونو ته غاړه ایښې ده.

خواجه اصف د وسله والو ډلو د ملاتړ پای ته رسول، د دیورند کرښې په اوږدو کې د اوربند رعایتول او په درناوي د افغان کډوالو ستنول د پاکستان او افغانستان د دوحې د اوربند د موافقې درې مهم شرطونه بللي دي.

د پاکستان د دفاع وزیر خواجه محمد اصف همړداراز وایي، د افغانستان او پاکستان ترمنځ د اوربند هوکړه په دې پورې تړلې چې د طالبانو حکومت له خپلې خاورې د پاکستان په ضد د سخت دریځو د بریدونو مخه څنګه نیسي.

خواجه اصف او د طالبانو د دفاع وزیر محمد یعقوب مجاهد د تیرې شنبې په ورځ په دوحه کې د افغانستان او پاکستان ترمنځ د سملاسي اوربند هوکړه لاسلیک کړه.

دا هوکړه وروسته تر هغه ترلاسه شوه چې پر کابل او پکتیکا د پاکستان په هوایي بریدونو او بیا د طالبانو د حکومت په غچ اخیستونکو حملو او د هغې خوا په ځوابي بریدونو کې دواړو لورو ته لسګونه پوځیان او ملکیان ووژل شول.

طالبانو بیا تل دا راپورونه رد کړي چې ګواکې سخت دریځي د پاکستان په ضد حملو کې د افغانستان له خاورې کار اخلي.

هغې پریکړه کې راغلي " دواړه هېوادونه به یو د بل په وړاندې د عداوت هیڅ عمل نه ترسره کوي او نه به د هغو ګروپونو د بریدونو ملاتړ کیږي چې د پاکستاني حکومت خلاف دي".

د پاکستاني رسنيو د راپورونو له مخې، د اسلام‌اباد يو جګپوړی پلاوی نن (سې شنبې) کابل ته ځي، چې د امنیت، سوداګرۍ او له طالبانو سره د تازه اوربند د هوکړې په اړه خبرې وکړي.

د راپورونو له مخې، ټاکل شوې ده چې پاکستانی پلاوی د اوربند د عملي کېدو څرنګوالي، د دواړو خواوو ترمنځ د سوداګرۍ په لاره کې خنډونه، او د "يو سندي نظام" (One Document Regime) موضوع هم وڅېړي — هغه ميکانيزم چې هدف یې د تورخم او سپین بولدک په شمول د ډیورند کرښې په اوږدو کې د تګ راتګ په لارو کې د اسانتیاوو رامنځته کول دي.

تراوسه څرګنده نه ده چې کابل ته د پاکستان په تلونکي پلاوي کې به د دغه هیواد کوم چارواکي ګډون ولري.

که څه هم پاکستاني چارواکي وايي چې دا سفر له پخوا پلان شوی و، خو د سفر مهالویش دا اټکلونه زيات کړي چې دا به د دواړو لوريو ترمنځ د نازک اوربند د پياوړتيا او د سوداګريزو او امنيتي اړيکو د بيا رغاونې هڅه وي.

د دواړو خواوو ترمنځ د ترینګلتیا په اوج کې پاکستاني پلاوي غوښتل کابل ته لاړ شي خو راپورونه وايي چې هغه مهال طالبانو د هغوی له سفر سره موافقه ونه کړه.

دا سفر وروسته له هغه ترسره کېږي چې د پاکستان او طالبانو ترمنځ د شنبې په ماښام په دوحه کې د اوربند موافقه لاسليک شوه. دا هوکړه د قطر او ترکيې په منځګړيتوب وشوه. او وټاکل شوه چې دواړه خواوې بل پړاو خبرې د روان اکتوبر په ۲۵ مه؛ یعني د راتلونکې اوونۍ د شنبې په ورځ په استانبول کې وکړي.

د خوړو نړيوال پروګرام (WFP) په افغانستان کې د لوږې او خوارځواکۍ د لا زياتېدو په اړه خبرداری ورکړی دی.

دې ادارې د دوشنبې په ورځ وويل چې په افغانستان کې د خوارځواکۍ کچه په چټکۍ سره لوړېږي. خو له دې سره سره، د خوړو نړیوال پروګرام وايي چې د بودجې د کمښت له امله يوازې د اړو خلکو له يوې کوچنۍ برخې سره د مرستې توان لري.

دې ادارې، په یوه پیغام کې، چې پر خپله اېکسپاڼه (پخوانی ټوېټر) کې له نړيوالې ټولنې وغوښتل چې د ژمي له رسېدو وړاندې د افغانستان د اړمنو خلکو د مرستې لپاره عاجل اقدام وکړي.

تر دې وړاندې، د خوړو نړيوال پروګرام د روان کال د حمل (وري) په مياشت کې ويلي و چې په هرو ۱۰ ثانیو کې يو افغان ماشوم د خوارځواکۍ ښکار کېږي.

د دې ادارې د وړاندوينې له مخې، د روان کال تر پايه به ۳.۵ ميليونه افغان ماشومان د سوې تغذيې له جدي خطر سره مخامخ وي.

د خوړو نړیوال پروګرام وايي، د افغانستان په اوسني بحران کې د لسيزو جګړې، پرله‌پسې وچکالۍ، د خوراکي توکو د بيې لوړېدا، او د پاکو اوبو محدود لاسرسی د خوارځواکۍ او لوږې د زياتېدو بنسټيز عوامل دي.

د پاکستان د روغتيا وزارت اعلان کړی چې په دغه هېواد کې د ماشومانو د ګوزڼ (پولیو) يوه نوې پېښه ثبت شوې ده.

وزارت پرون (دوشنبې) وویل، دا ماشوم ۱۲ مياشتنی دی او د خيبر پښتونخوا اوسېدونکی دی. د دې تازه پېښې له ثبتېدو سره، يوازې په خيبر پښتونخوا کې د پولیو د ناروغانو شمېر ۱۹ تنو ته رسېدلی، او په روان ۲۰۲۵ کال کې تر اوسه په ټوله پاکستان کې ۳۰ پېښې ثبت شوې دي.

د ماشومانو ګوزڼ يا پولیو يوه ويروسي ناروغي ده چې تر ډېره ماشومان پرې اخته کېږي. دا ويروس د خولې له لارې بدن ته ننوځي او د عصبي سيستم پر فعاليت اغېز کوي.

افغانستان او پاکستان هغه دوه هیوادونه دي چې لا هم د پولیو ویروس پکې محوه شوي نه دي.

تېره اوونۍ د افغانستان په کندهار او هلمند ولایتونو کې د پولیسو ۳ پېښې ثبت شوې.

سږ کال تر دې دمه په افغانستان کې د پولیو ۲۲ پېښې شوي او دا په داسي حال کې ده چې په پاکستان کې سږ کال تراوسه پورې د پولیو ۲۸ پېښې ثبت شوي دي.

په افغانستان کې تېر کال شپږ ماشومان ګوزڼ وهلي وو چې ټول یې د ننګرهار ولایت وو.

اروپایي ټولنه وایي، د طالبانو له حکومت سره یې د هغو پناغوښتونکو د اخراج په اړه تخنیکي تماسونه نیولي چې د کډوالۍ کیسونه یې رد شوي دي.

د دغې ټولنې د اجرایوي کمیسیون ویاند مارکوس لامرت پرون دوشنبه ( د تلې ۲۸مه) په بروکسل کې خبریالانو ته وویل، دوی هڅه کوي چې د غړو هېوادونو او د افغانستان د واکمنانو ترمنځ دې برخه کې همغږي رامنځته کړي.

نوموړی دا څرګندونې وروسته تر هغه کوي چې تازه د بلجیم په نوښت د اروپایي ټولنې شلو هېوادونو غوښتنه وکړه چې افغانستان ته باید د هغو افغان پناغوښتونکو داوطلبانه او اجباري ستنولو ته اقدام وشي چې د پنا غوښتنې یې رد شوي دي.

معلومه نه ده چې اروپا کې دا مهال څه شمیر افغانان د اخراج له خطر سره مخامخ دي، خو جرمني د طالبانو له بیا واکمنۍ وروسته دوه ځله لسګونه افغانان کابل ته لیږلي چې په وینا یې جرمي دوسیې یې درلودې.