د امریکا او اوکراین حکومتونو د چهارشنبې په ورځ یوه اقتصادي موافقه اعلان کړه.

دا موافقه وروسته له هغه لاسلیک شوه چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ څو اوونۍ پرله‌پسې فشار راووړ چې اوکراین دې د هغو میلیارډونو ډالرو پوځي او مالي مرستو تاوان ورکړي چې واشنګټن د روسیې د یرغل پر ضد د اوکراین د دفاع لپاره برابرې کړي دي.

یوې اوکراینۍ چارواکې د چهارشنبې په ورځ وویل چې هغې د حکومت په استازیتوب یو تړون لاسلیک کړی چې د (د امریکا او اوکراین د بیا رغونې د پانګونې صندوق) رامنځته کوي. د دې تړون هدف دا دی چې د دواړو هېوادونو لپاره د اقتصادي ودې یو مناسب چاپېریال رامنځته شي.

د اوکراین د صدراعظم لومړۍ مرستیالې یولیا سویریدینکو پر ایکسپاڼه (پخوانی ټویټر) لیکلي:
«موږ له متحدو ایالتونو سره یو ځای یو صندوق جوړوو چې نړیوالې پانګې زموږ هېواد ته جذب کړي.»

ملګرو ملتونو د افغانستان په شمال او شمال ختیځو سیمو کې د وچکالۍ له کبله له رامنځته شویو شرایطو سره د مبارزې لپاره ۱۶.۶ میلیون ډالره ځانګړي کړي دي.

دا خبره د ملګرو ملتونو ویاند سټیفتن دوجاریک پرون (پنحشنبې) وکړه.

د سرمنشي ویاند، وویل: «دا نوې بودجه هم لومړنۍ او هم تر ټولو لویه ګډه مرسته ده چې په افغانستان کې د وچکالۍ پر وړاندې د مخنیوونکو اقداماتو ملاتړ کوي.»

په دې پیسو کې ۶.۶ میلیون ډالره د عاجلو مرستو د مرکزي صندوق (CERF) له خوا او ۱۰ میلیون ډالره د افغانستان د بشري مرستو له صندوقه ورکول کېږي.

د دوجاریک په وینا، دا بودجه به د وچکالۍ تر شدت وړاندې د نغدو پیسو او مادي مرستو له لارې د خوړو امنیت، کرنې او مالداري، اوبو، حفظ‌الصحې، روغتیا، تغذیې او ساتنې په برخو کې خلکو ته ورکړل شي.

هغه د وضعیت پر بیړنی وباله ویې ویل: «که موږ سمه ساینسي پوهه او معلومات ولرو، نو کولی شو ژر اقدام وکړو، ډېر خلک وژغورو، او محدودې سرچینې په اغېزمن ډول وکاروو—په ځانګړي ډول اوس چې د تمویل له سخت کمښت سره مخامخ یوو، او دې کمښت د افغانستان بشري بحران لا ژور کړی دی.»

دا اعلان وروسته له هغه وشو چې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو مرستیال سرمنشي، تام فلیچر، افغانستان ته خپل سفر پای ته ورساوه. هغه په کابل کې له بشري مرستندویو شریکانو، لکه غیردولتي مؤسسو، د ښځو په مشرۍ بنسټونو او د مدني ټولنې له استازو سره ولیدل.

افغانستان د ۲۰۲۵ کال په نړۍ کې د آزادۍ په شاخص کې ۱۷۵م مقام لري، چې دا د رسنیو د جدي محدودیتونو او د ژورنالېزم د آزادۍ د کمېدو څرګندونه کوي.

د بې پولې خبریالانو سازمان (RSF) د ۲۰۲۵ کال د نړيوالې رسنۍ آزادۍ د شاخص له مخې، افغانستان په ۱۸۰ هېوادونو کې۱۷۵م ځای لري، چې دا د طالبانو تر واکمنۍ لاندې د رسنیو لپاره د دوامداره خراب وضعیت ښکارندوی دی. که څه هم افغانستان د تیر کال پرتله درې درجې لوړ شوی، خو له سلو څخه یې یوازې ۱۷.۸۸ نمرې ترلاسه کړي، چې د رسنۍ د آزادۍ دوامداره بحران ته اشاره کوي.

بې پولې خبریالانو نن (جمعه) په خپل کالنی راپور کې دا هم ویلي چې اکثره ښځینه خبریالانو د ګواښونو او اندېښنو له کبله په افغانستان کې دندې له لاسه ورکړي دي.

افغانستان د ۲۰۲۵ کال د مطبوعاتو د آزادۍ په نړیوال شاخص کې ۱۷۵م مقام لري، چې دا د رسنیو د جدي محدودیتونو او د ژورنالېزم د آزادۍ د کمېدو څرګندونه کوي.

د بې پولې خبریالانو سازمان (RSF) د ۲۰۲۵ کال د رسنیو د آزادۍ د نړیوال شاخص له مخې، افغانستان په ۱۸۰ هېوادونو کې۱۷۵م بللی چې دا د طالبانو تر واکمنۍ لاندې د رسنیو لپاره د دوامداره خراب وضعیت ښکارندوی دی. که څه هم افغانستان د تیر کال پرتله درې درجې لوړ شوی، خو له سلو څخه یې یوازې ۱۷.۸۸ نمرې ترلاسه کړي، چې د رسنۍ د آزادۍ دوامداره بحران ته اشاره کوي.

بې پولې خبریالانو نن (جمعه) په خپل کالنی راپور کې دا هم ویلي چې اکثره ښځینه خبریالانو د ګواښونو او اندېښنو له کبله په افغانستان کې دندې له لاسه ورکړي دي.

د امریکا د متحدو ایالتونو ولسمشر د امریکا د ملي راډیو او تلویزیون د بودجې د بندولو فرمان لاسلیک کړ.

ډونالډ ټرمپ په یوه اجرايي فرمان کې د امریکا د عامه خپرونو ادارې ته، چې یادو دولتي رسنیو ته بودجه ورکوي، امر کړی چې د دې رسنیو مالي ملاتړ بند کړي.

د اسوشیټډ پریس خبري آژانس د راپور له مخې، دا فرمان د عامه خپرونو ادارې او نورو فدرالي ادارو ته لارښوونه کوي چې د ملي راډیو (NPR) او د عامه تلویزیون (PBS) لپاره فدرالي بودجه بنده کړي.

د ولسمشر ټرمپ اجرايي فرمان همداراز، دا ادارې مکلفوي چې د رسنیو د غیر مستقیم دولتي تمویل سرچینې له منځه یوسي.

د امریکا ولسمشر ویلي چې د دې اقدام دلیل یې دا دی چې د یادو رسنیو راپورونه بې پرې نه وو.

ویل شوي چې د دې دوو دولتي رسنیو بودجه شاوخوا نیم میلیارد ډالره ده.

د کډوالو د بېرته ستنېدو د بهیر په دوام کې سلګونه کورنۍ د پنجشنبې په ورځ له ایران او پاکستان څخه افغانستان ته ستنې شوې.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د باختر دولتي خبري آژانس ویلي چې ۸۴۱ کورنۍ هېواد ته ستنې شوې دي، چې له دې ډلې ۲۷۰ کورنۍ د ننګرهار د تورخم له لارې،۲۵۶ کورنۍ د کندهار د سپین بولدک له لارې، ۱۰۵کورنۍ د نیمروز د ورېښم پل له لارې، ۸ کورنۍ د پکتیکا د انګور اډې له لارې، ۱۹ کورنۍ د هلمند د بهرامچې له لارې، او ۱۸۳ کورنۍ د هرات د اسلام‌کلا له لارې هېواد ته راستانې شوې دي.

په راپور کې زیاته شوې چې یادو کورنیو ته د طالبانو له لوري مرستې هم ورکړل شوې دي.

د چهارشنبې په ورځ هم ۹۵۵ کورنۍ له بېلابېلو سرحدي لارو افغانستان ته راستنې شوې وې.

ملګرو ملتونو ویلي چې د خپلو شریکانو په همکارۍ به د هېواد په بېلابېلو سیمو کې بېرته ستنېدونکو ته سرپناه برابره کړي.

د ملګرو ملتونو د کډوالو لویې کمېشنرۍ (UNHCR) اعلان کړی چې یوازې په تېر اپریل میاشت کې، له ایران او پاکستان څخه تر ۲۵۰ زرو ډېر افغانان خپل هېواد ته بېرته ستانه شوي دي.

د اوکراین یو سیمه ایز چارواکی وايي تېره شپه ناوخته پر ختیځ زاپوریژیا ښار د روسیې د بې پیلوټه الوتکو په برید کې یو تن وژل شوی او لږترلږه ۱۴ نور کسان ټپیان شوي دي.

د دې سیمې والي ایوان فیدوروف پر خپله ټلګرام پاڼه په یوه بیان کې ویلي دي چې روسي ځواکونو پر زاپوریژیا لږترلږه لس حملې کړې دي. د هغه په وینا په دې حملو کې شخصي کورونه، د استوګنې بلاکونه، تعلیمي مرکزونه او عامه تاسیسات په نښه شوي دي.

په هغو تصاویرو کې چې آنلاین خپاره شوي دي د استوګنې په یوه ودانۍ کې د اور لمبې لیدل کېږي.

روسیې له دې مخکې هم د بې پیلوټه الوتکو په وسیله د اوکراین پر ګڼو سیمو حملې کړې وې. د غويي په لسمه د دې حملو په ترڅ کې په اودیسې ښار کې لږتر لږه دوه کسان ووژل شول.

یوه جګپوړي ایراني چارواکي پرون رویټرز خبري آژانس ته وویل د ایران او امریکا ترمنځ د خبرو څلورم پړاو چې په پام کې وه د راروانې اونۍ د شنبې په ورځ په روم کې ترسره شي، ځنډېدلی دی.

دې چارواکي چې نوم یې نه دی ښودل شوی، ویلي دي چې د دې خبرو نوې نېټه په متحدوایالتونو پورې اړه لري. هغه همداراز ویلي دي چې پر ایران د امریکا بندیزونه د اټومي خبرو له پرمختګ سره مرسته نه کوي.

عمان چې د امریکا او ایران ترمنځ د مخکینیو خبرو منځګړتوب کړی دی پرون وویل، د اټومي خبرو بل پړاو چې د غويي په ۱۳مه نېټه په پام کې و، په لوژستیکي دلایلو ځنډېدلی دی، خو نوی پلان به ورته جوړ شي.

په عین حال کې یوې باخبره سرچینې رویټرز خبري آژانس ته ویلي دي چې امریکا هېڅکله په روم کې د خبرو په څلورم پړاو کې خپل ګډون نه دی تایید کړی. دا سرچینه زیاتوي چې د دې مذاکراتو د بل پړاو وخت او ځای تراوسه نه دی تایید شوی خو تمه ده چې په نژدې راتلونکي کې به ترسره شي.

د طالبانو د حکومت د ټولګټو چارو وزارت وايي، د غره د ښویېدو او د کوچنیو او لویو ګړنګونو د رالوېدو له کبله د کابل- جلال آباد لویه لاره پرون (د غويي یا ثور په ۱۱مه) یوځل بیاد ترافیک پرمخ بنده شوه.

د ټولګټو چارو وزارت ویاند محمداشرف حقشناس تېره شپه پر خپله ایکس پاڼه لیکلي دي چې د کابل جلال آباد پر لویه لاره په تنګي غاړو سیمه کې د غره د ښویېدو پېښه بیا بیا تکرار شوه.

نوموړی زیاتوي چې که څه هم پرون سهار له اصلي سړک څخه تیږې لېرې شوې خو مازیګر مهال بیا غر راوښویېد او لویې او کوچنۍ تیږې راولوېدې او په نتیجه کې یې لاره بنده شوه.

د ښاغلي حقشناس په وینا اوس مهال له فرعي لارې له دواړو خواوو څخه تګ راتګ روان دی. د طالبانو دې چارواکي له موټرچلوونکو غوښتي دي چې له فرعي لارې د تېرېدو پرمهال له پوره احتیاط څخه کار واخلي او ترافیکي قوانین رعایت کړي.

د کابل جلال آباد لویه لاره د خلکو د تګ راتګ مهمه لاره ده چې پلازمېنه کابل د هېواد له ختیځو ولایتونو او د تورخم له لارې له پاکستان سره نښلوي.

د روغتیا د نړیوال سازمان مشر وايي، له روغتیايي سکتور سره بسپنې له تاریخي ننګونو سره مخامخ دي ځکه مرستندویو هېوادونو خپلې بسپنې کمې کړې دي.

تیدروس ادهانوم ګیبرییسوس نن (د مې په لومړۍ نېټه) په ژنیو کې د روغتیا د نړیوال سازمان WHO په مقر کې خبریالانو ته وویل، موږ د روغتیا په برخه کې د مالي مرستو له لوی کمښت سره مخامخ یو.

د روغتیا نړیوال سازمان په خپله بودیجه کې د مالي ستونزو خبر وروسته له هغه ورکړ چې متحدو ایالتونو له دې سازمان سره د مرستندویانو له ډلې د وتلو اعلان وکړ او همداراز نورو هېوادونو په پرمختیايي برخو کې د مرستو د کمښت خبر ورکړ.

ولسمشر ډونالډټرمپ د روان کال په جنوري میاشت کې د خپلې لوړې په وینا کې د روغتیا له نړیوال سازمان څخه د امریکا د وتلو اعلان وکړ او ویې ویل چې د م. م دا اړونده اداره د کووید ۱۹ د وبا او نورو روغتیايي بحرانونو په اداره کولو کې پاتې راغله. امریکا د WHO تر ټولو لوی مرستندوی هېواد و، او د دې سازمان په سلو کې ۱۸ بسپنه یې ورکوله.

د روغتیا د نړیوال سازمان مشر وویل چې د مرستو دا کمی به په ټوله نړۍ کې د خلکو پر روغتیايي وضعیت ډېر ناوړه اغیز وکړي.

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړي راپورورکوونکي په غور ولایت کې د یوې ځوانې نجلۍ پر ځان وژنې خواشیني څرګنده کړې ده.

ریچارد بینیټ نن (د غويي ۱۱مه) پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې د دې پېښې په اړه چې د شویو ادعاوو له مخې علت یې له یوه طالب سرتیري سره د دې نجلۍ جبري واده بلل شوی دی د حساب کتاب غوښتنه وکړه، خو د ښاغلي بینیټ په بیان کې د دې ادعاوو یادونه نه ده شوې.

بینیټ ویلي دي چې په افغانستان کې د جنسیت په اساس سیستماتیک ځپونکي اقدامات، د رواني روغتیا په برخه کې د ملاتړ اړتیا په ډاګه کوي.

مخکې یوشمېر رسنیو راپور ورکړی و، چې د عابدې په نوم د غور ولایت د تیورې ولسوالۍ یوې اوسېدونکې، وروسته له دې چې د طالبانو له یوه غړي سره واده ته اړه شوه، ځان ته اور واچاوه.

د طالبانو د حکومت د امربالمعروف او نهی عن المنکر وزارت د دې ځوانې نجلۍ مړینه د کورني تاوتریخوالي نتیجه بللې ده. د دې وزارت ویاند سیف الاسلام خیبر پر ایکس شبکې په یوه بیان کې ویلي چې د پېښې په اړه څېړنې پیل شوې دي.

په افغانستان کې، په تېره بیا د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته له ښځو سره د تاوتریخوالي په کچه کې د پام وړ زیاتوالی راغلی دی.