د عراق صدراعظم حیدرالعبادي غوښتنه کوي چې روانه اوونۍ د خودمختاره کُردستان د سیمې له خوا د خپلواکۍ لپاره ترسره شوې ټولپوښتنه دې لغوه شي.

هغه وایي، دغه ټولپوښتنه باید لغوه شي او د اساسي قانون په چوکاټ کې خبرې پیل شي.

عبادي چې پرون د عراق د پارلمان غړیو ته خبرې کولې دغه راز وویل چې موږ به هېڅکله هم د دغې ټولپوښتنې پر نتیجو خبرې ونه کړو، موږ به د اساسي قانون له مخې د عراق قانون د کُردستان په ټولې سیمې تطبیق کړو.

د کُردستان د انتخاباتو چارواکو پرون د دغې ټولپوښتنې نتیجه خپره کړه او ویې ویل چې په سلو کې ۹۲،۷رایې ورکوونکو ورته مثبته رایه ورکړې او په سلو کې له ۷۲ زیاتو رایې ورکونکو په کې ګډون کړی دی.

په عین حال کې رویټرز خبر ورکوي چې پارلمان له عبادي وغوښتل چې د کُردانو تر کنټرول لاندې کرکوک سیمې ته پوځیان واستوي چې د تیلو د سرچینو کنټرول ترلاسه کړي.

د پارلمان په تصویب شوي پریکړه لیک کې د عراق له حکومته غوښتل شوي چې په کرکوک کې د تیلو سرچینې بیرته د تیلو د وزارت تر کنټرول لاندې راولي.

په کرکوک کې چې د څو قومونو خلک اوسي، کنټرول یې له ۲۰۱۴ کال راهیسې د کرد پیشمرګه ځواکونو په لاس کې دی.

هغه مهال د عراق پوځ د اسلامي دولت ډلې یا داعش د زور له امله سیمه پریښې وه.

نا پېژاندو وسله والو په خیبر پښتونخوا ایالت کې د نجونو لپاره د یو جوړېدونکي ښوونځي ودانۍ د چاودېدونکو توکو په وسیله ویجاړه کړې ده.

په خیبرپښتونخوا کې پولیسو د جمعې په ورځ وویل، په چاودنه کې چا ته مرګ ژوبله نه ده اوښتې، ځکه چې د چاودنې پر مهال ودانۍ خالي وه.

دا چاودنه د بنو ولسوالۍ د بکه خېل د «اذان جاوېد» په ایتداییه ښوونځي کې شوې ده.

تراوسه کومې ډلې د چاودنې مسوولیت په غاړه نه دی اخیستی.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د جمعې په ورځ وویل چې واشنګټن به اوکراین ته د ناټو له لارې د وسلو یوه بسته، چې پکې د «پېټریاټ» هوايي دفاعي سیسټمونه هم شامل دي، واستوي.

ټرمپ د امریکا له سي پی ایس تلویزیوني چاینل سره په خبرو کې وویل: «موږ به پېټریاټ سیسټمونه ناټو ته ورلېږو، او بیا به ناټو دا وسلې ووېشي.» هغه زیاته کړه چې د دغو سیسټمونو لګښت به ناټو پرې کوي.

د پېټریاټ سیستم کولای شي د د ډېر شمېر هوايي بریدونو، په ځانګړي ډول د پرمختللو بالستیک توغندیو، مخه ونیسي. دا سیستم د نړۍ له غوره دفاعي وسایلو څخه ګڼل کېږي، په داسې حال کې مسکو د شپې په مخه د توغندیو او بې‌پیلوټه الوتکو په وسیله پر اوکراین بریدونه زیات کړي، چې دا جګړه اوس څلورم کال ته داخله شوې ده.

د پنجشنبې په ورځ، د اوکراین ولسمشر ولودیمیر زیلنسکي په روم کې د اوکراین د بیا رغونې غونډې ته د وینا پر مهال، وویل چې جرمني به د دوو پېټریاټ سیسټمونو لګښت پر غاړه واخلي، او ناروې هم د یوه سیسټم ورکولو ته چمتو شوې ده.

د امریکا د استناف یوې فدرالي محکمې د جمعې په ورځ هغه هوکړه لغوه کړه چې له مخې یې د ۲۰۰۱ کال د سپټمبر د ۱۱مې د تروریستي بریدونو اصلي طراح، خالد شیخ محمد، ته د اعتراف په بدل کې د اعدام له سزا څخه د ژغورنې امکان برابرېده.

خالد شیخ محمد، چې د اسامه بن لادن نژدې ملګری بلل کېږي او په پراخه کچه د ۹/۱۱ د بریدونو اصلي معمار ګڼل کېږي، د ۲۰۰۳ کال د مارچ پر ۱مه نېټه په پاکستان کې ونیول شو او بیا د ګوانتانامو مشهور زندان ته ولېږدول شو.

په واشنګټن ډي‌سي کې د فدرالي استیناف محکمې درې کسیز پلاوي دا پرېکړه وکړه.

د محکمې دې پرېکړې هغه معامله پای ته ورسوله چې د دوو کلونو خبرواترو په نتیجه کې شوې وه او د پوځ څارنوالانو او د پینتاګون چارواکو تایید کړې وه او پر اساس یې د اعتراف په صورت کې خالد شیخ محمد له اعدامه ژغورل کېده.

پر شیخ محمد تور دی چې په نیویارک کې د سوداګرۍ پر اسمانڅکو ودانیو او پر پنتاګون د الوتکو په وسیله د بریدونو پلان یې جوړ کړی و.

په اروپا اتحادیې کې له ۲۰۱۲ کال راهیسې هر کال د مړینو شمېر تر نویو زېږېدلو ډېر ثبت کېږي.

خو له دې سره سره مهاجرت یوازینی عامل دی چې په دې لویه وچه کې د وګړو شمېر زیاتوي.

د جمعې په ورځ د یوروستات (Eurostat) له‌خوا خپاره شوي معلومات ښيي چې د مهاجرت له امله د اروپا د اتحادیې نفوس تېر کال یوې نوې لوړې کچې ته رسېدلی او ۴۵۰.۴ میلیونو ته لوړ شوی دی.

یوروستات وایي: «د نفوس په وده کې تر ډېره هغه زیات شوي مهاجرتي حرکتونه رول لري چې د کرونا وبا له پای ته رسیدو وروسته رامنځته شول.»

په ۲۰۲۴ کال په اروپايي اتحادیې کې ۱.۰۷ میلیونه نوي اوسېدونکي زیات شول. مثبت خالص مهاجرت ۲.۳ میلیونه کسانو ته رسېدلی، چې د وګړو د طبیعي کمښت – یعنې ۱.۳ میلیونه کسانو د کمېدو – جبران یې کړی دی.

تېر کال، د مړینو شمېر ۴.۸۲ میلیونه و، حال دا چې د زیږونونو شمېر یوازې ۳.۵۶ میلیونه و، چې طبیعي کمښت ته دوام ورکوي.

د امریکا دفاع وزارت یا پنټاګون تاییدکړې چې د قطر پر العدید اډې د ایران په برید کې یو توغندی د امریکا پر پوځي اډه لګېدلی او څه ناڅه زیان یې اړولی دی.

د پنټاګون ویاند شان پانل پرون (د چنګاښ ۲۰مه) رسنیو ته په لیکلي پیغام کې وویل چې د چنګاښ د دوهمې نېټې په حمله کې د ایران ډېری توغندي د امریکا او قطر د هوايي مدافعې سیسټمونو شنډ کړل او څوک زیانمن نه شول.

دا لومړی ځل دی چې پنټاګون پر دې اډې د توغندیو لګېدل تاییدوي.

ایران د چنګاښ په دوهمه نېټه پر خپلو دریو اټومي تاسیساتو د متحدوایالتونو د برید په غبرګون کې د قطر پلازمېنې دوحې ته نژدې د العدید پر هوايي اډې څو توغندي وویشتل.

همدا حمله د ولسمشر ډونالډټرمپ په منځګړتوب د ایران او اسراییلو ترمنځ د اوربند سبب شوه او د ایران او اسراییلو ۱۲ ورځنۍ جګړه یې پای ته ورسوله.

په منځني ختیځ کې د اروپايي ټولنې سمندري ماموریت وايي چې په سره سمندرګي کې پر یوه کشتۍ د یمن د حوثي ډلې د برید په نتیجه کې څلور تنه مړه او یوولس نور تري تم شوي دي.

د اروپايي ټولنې ماموریت پرون په یوه بیان کې وویل، حوثي وسله والو پر دې کشتۍ چې د لایبریا بیرغ پرې رپېده ډزې وکړې.

دا ماموریت وايي چې مرستندویو ډلو لس تنه چې اته یې د کشتۍ فلپینۍ عمله او په دوو نورو کې یو یونانۍ او بل هندی وګړي دي ژغورلي دي. په بیان کې راغلي دي چې ټول ۱۵ تنه تري تم دي چې له دې ډلې څلور تنه په مړو کې شمېرل شوي.

حوثي ډلې ویلي دي چې د دې کشتۍ د عملې ځینې کسان دوی نیولي دي.

په یمن کې د متحدوایالتونو سفارت چې له نژدې یوې لسیزې راهیسې له سعودي عربستان څخه فعالیت کوي ویلي دي چې حوثي ډلې دا کسان یرغمل کړي دي.

ولسمشر ډونالډټرمپ او د امریکا د بهرنیوچارو وزیر وايي چې متحدایالات به پر ناټو وسلې وپلوري څو اروپايي متحدان یې دا وسلې پر اوکراین، چې د روسیې د بې پیلوټه الوتکو او توغندیو د حملو د شنډولو هڅه کوي، وپلوري.

ښاغلي ټرمپ پرون له ان بي سي خبري شبکې سره په مرکه کې وویل د دې وسلو سل په سلو کې پیسې به ناټو ورکوي.

په عین حال کې د امریکا د بهرنیوچارو وزیر مارکو روبیو پرون وویل چې په امریکا کې جوړې شوې ځینې وسلې چې اوکراین اړتیا ورته لري ناټو ته ورکړل شوي دي. او ناټو کولای شي دا وسلې اوکراین ته ورکړي او اروپايي هېوادونه یې پرځای له امریکا څخه نورې وسلې وپېري.

روبیو د مالیزیا پلازمېنې کوالالامپور ته د سفر پرمهال په یوه خبري غونډه کې د مثال په توګه یادونه وکړه چې د امریکا پرتله له جرمني څخه اوکراین ته د وسلو لېږد ډېر چټک او آسانه کېدای شي.

دا په داسې حال کې ده چې اوکراین ویلي، د روسیې د بالستیک او کروز توغندیو د شنډولو لپاره امریکايي وسلو له هغې ډلې د هوايي مدافعې پاټریوت سیسټم ته ډېره اړتیا لري.

د امریکا د بهرنیوچارو وزارت رسما خپلو یوشمېر کارکوونکو ته ویلي چې هغوی ته به ډېرژر له دندو د لیرې کېدو مکتوبونو ورواستول شي.

دا د ولسمشر ډونالډټرمپ د هغه اقدام یوه برخه ده چې غواړي د دولتي ادارو د کارکوونکو شمېر کم کړي.

د مدیریت او سرچینو په چارو کې د بهرنیوچارو وزارت معین مایکل ریګاس پرون په یوه بیان کې وویل چې د دې وزارت یوشمېر کارکوونکي به ډېرژر د خپلو دندو د پای ته رسېدو مکتوبونه ترلاسه کړي. بیان د ښاغلي ریګاس له قوله زیاتوي چې دا وزارت به په نژدې راتلونکي کې له هغو کسانو سره چې له دې اقداماتو څخه اغېزمن کېږي، تماس ونیسي.

تراوسه روښانه نه ده چې د بهرنیوچارو وزارت په کوم شمېر کارکوونکي له دندو لیرې کوي. د متحدوایالتونو د بهرنیوچارو وزارت په پام کې لري چې ځینې څانګې له منځه یوسي. په دې کې هغه دفتر هم شامل دی چې له امریکايي پوځیانو سره د همکارو افغانانو د مېشتېدنې چارې سمبالوي.

پاکستاني چارواکي وايي د هغو نهو مسافرو جسدونه یې ترلاسه کړي چې وسله والو په بلوچستان ایالت کې له یوه بس څخه یرغمل کړي وو.

یوه حکومتي چارواکي نوید علم وویل چې د دې کسانو په مرمیو ویشتل شوي مړي تېره شپه په څېرمه غرونو کې وموندل شول او یوه ایالتي ویاند شاهد رِند وویل چې دا مسافر پرون له یوه بس څخه یرغمل شول. ښاغلي رند زیاته کړه چې د پېښې قربانیانو په ناامنه بلوچستان کې د کارګرانو په توګه کار کاوه او په پنجاب کې خپلو کورونو ته روان وو.

د دې وژنې پړه کومې ډلې نه ده منلې خو بلوڅ بېلتونپالو له دې مخکې په ورته پېښو کې د پنجاب ایالت د اوسېدونکو د وژنو مسوولیت منلی دی.

پاکستاني پولیس او روغتیايي چارواکي وايي، وسلوالو د خیبر پښتونخوا په باجوړ کې د عوامي نیشنل ګوند یو مخکښ سیاستوال او ولسي مشر مولانا خانزېب او د هغه یو ملګری وژلی او درې تنه یې ژوبل کړي دي.

د باجوړ د پولیسو ویاند محمد اسرار مشال راډیو ته وویل، نوموړی د باجوړ په مرکز خار کې په موټر کې روان وو چې په شنډي موړ کې وسلوالو ورباندې ډزې وکړې.

دی زیاتوي، مولانا خانزېب ځای پر ځای وژل شوي خو په موټر کې ورسره سپاره درې کسان ژوبل شول.

اخوا د باجوړ د مرکزي روغتون چارواکو رسنیو ته ویلي دي چې له خانزېب سره په موټر کې ناست یو بل کس هم وژل شوی او درې تنه ژوبل دي چې درملنه یې روانه ده.

په پاکستان او افغانستان کې د ناامنۍ او ترهګرۍ څارونکې ناحکومتي ادارې خراسان ډایري پر اېکس (پخواني ټوېټر) په بیان کې ویلي دي چې مولانا خانزېب په سیمه کې د راتلونکي "سولې مارچ یا لاریون" لپاره په کیمپېن بوخت وو.

پر نوموړي د برید مسولیت لا چا نه دی منلی.

مولانا خانزېب د عوامي نیشنل ګوند د مرکزي کمېټۍ غړی او د دیني عالمانو د څانګې مشر وو. هغه له کلونو راهیسې په باجوړ کې د ناامنۍ او د بشري حقونو سرغړونو پرضد ولسي او سیاسي مبارزه کوله.

هغه په ناوګۍ تحصیل کې زېږېدلی وو او د عوامي نیشنل ګوند د پخواني ضلعي مشر شیخ جانزاده کشر ورور وو.

مولانا خانزېب د ۲۰۲۴ز کال په انتخاباتو کې له خپلې ضلعې څخه د قامي اسمبلۍ څوکۍ ته د عوامي نیشنل ګوند نوماند وو.

عوامي نیشنل ګوند پر نوموړي د برید "سخته غندنه" کړې او د هغه پر وژنه یې درې ورځنی ماتم اعلان کړی دی.

ګوند پر خپله اېکس (پخواني ټوېټر) پاڼه د صوبايي مشر میا افتخار حسین له خولې لیکلي دي چې په راتلونکو درې ورځو کې د ګوند ټولې چارې ځنډوي.