د افغانستان د بشري حقونو په اړه د ملګروملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنیټ، پرون (پنج‌شنبې) پر نړیوالې ټولنې غږ وکړ چې، د طالبانو له‌‌‌خوا د بشري حقونو له سرغړونو سره مقابله وکړي.

هغه په افغانستان کې روان وضعیت یوه داسې بحران وباله، چې باید وجدانونه ولړزوي.

ښاغلي بېنیټ په جنیوا کې د "جنسیتي ځواب ویلو او عدالت کنفرانس" ته په وینا کې په افغانستان کې د حساب ورکولو او عدالت د ډاډمنولو لپاره د پراخو او هر اړخیزو میکانېزمونو پر اړتیا ټینګار وکړ.

هغه وویل: "زه غواړم خپله خبره په‌‌دې ټینګار سره پای ته ورسوم چې، د حساب ورکولو او عدالت پراخ او هر اړخیز سیستم د یوه باثباته، ټول‌شموله، د حقونو درناوي کوونکي او هوسا افغانستان د جوړولو لپاره څومره مهم دی. یو ځل بیا، زه د افغانستان زړورو خلکو ته خپله ژوره مننه او قدرداني وړاندې کوم، چې لا هم په خورا زړورتیا او صبر سره د ستونزو پر وړاندې درېږي. په‌دې هېواد کې روان وضعیت باید زموږ وجدانونه ولړزوي."

په‌‌‌‌‌‌دې کنفرانس کې چې سیاستوالو او نړیوالو استازو ګډون درلود، د طالبانو د بشري حقونو د سرغړونو لپاره د حساب ورکولو د چوکاټ د نشتوالي په اړه خبرې وشوې.

ګډونوالو د قانوني ګامونو د اخیستو اړتیا په ډاګه کړه، ترڅو د طالبانو پالیسۍ د "جنسیتي اپارتاید" په توګه وپېژندل شي، چې د ښځو او نجونو د سیستماتیکې ځورونې څرګندونه کوي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د کډوالو او بېرته راستنېدونکو وزارت وايي، پرون (پنج‌شنبې) له ایران او پاکستانه شاوخوا ۱۷۲ کورنۍ بېرته افغانستان ته ستنې شوې.

د راستنو شویو کورنیو له ډلې ۱۵ یې د تورخم له لارې، ۳۵ یې د کندهار د سپین‌‌بولدک له لارې، ۳۹ د نيمروز د ورېښمو پله له لارې او ۸۳ نورې بیا د هرات د اسلام‌‌کلا له لارې راستنې شوې دي.

ایران او پاکستان پر افغان کډوالو فشارونه زیات کړي او تر دې چې ایراني چارواکو ویلي چې، د روان لمریز کال په پاتې څه کم څلورو میاشتو کې به دوه نیم میلیونه افغان کدوال له خپلې خاورې وباسي.

هسپانیا، فرانسې، لوګزامبورګ، چیلي، کاستاریکا او مکسیکو د افغانستان د ښځو د حقونو د سرغړونو قضیه نړیوالې جزایي محکمې ته وړاندې کړې ده.

د چیلي د بهرنیو چارو وزارت د پنج‌شنبې په ورځ (د قوس په ۸مه) اعلان وکړ چې: "د شرایطو خرابېدو او د افغان ښځو او نجونو بحراني وضعیت ته په کتو، د دې هېواد قضیه نړیوالې جزایي محکمې ته وړاندې شوې ده."

د دې غوښتنې لاسلیک کوونکو له نړیوالې جزایي محکمې څخه غوښتي چې د افغانستان وضعیت، په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو وضعیت، چې د حقونو له دوامدار او سیستماتیک نقض سره مخامخ دي، په پام کې ونیسي.

دغه شپږ هېوادونه د نړیوالې جزایي محکمې له څارنوال څخه غوښتنه کوي چې په افغانستان کې د ښځو او نجونو د حقونو پر دوامدار او سیستماتیک نقض تمرکز وکړي.

دوی د نړیوالې جزایي محکمې له څارنوال څخه غوښتنه کړې چې، په خپلو پلټنو کې هغه جرمونه هم شامل کړي چې د طالبانو له واکمنېدو وروسته، په ۲۰۲۱ کال کې، د ښځو او نجونو په وړاندې شوي دي.

ټاکل شوې ده چې د جرمني پخوانۍ صدراعظمه انګیلا مرکل راتلونکې اوونۍ د خپل هېواد د پارلمان یوه کمېسیون ته حاضره شي او د افغانستان په اړه پوښتنو ته ځوابونه ووايي.

د جرمني رسنیو پرون (پنج‌شنبې) راپور ورکړ چې اغلې مرکل او د هغې د صدراعظمۍ د مهال د کابینې دوه وزیران به د دسمبر په پنځمه د افغانستان د ماموریت او د تخلیې د عملیاتو په اړه پوښتنو ته ځوابونه ووايي.

مېرمن مرکل ۱۶ کاله د جرمني صدراعظمه وه، چې په ۲۰۲۱ کې له سیاسته ګوښه شوه.

په پام کې ده چې د پارلمان غړي له‌‌دې څخه په‌‌‌دې اړه سپیناوی وغواړي چې، ولې د دې تر مشرۍ لاندې حکومت د ۲۰۲۱ په اګست کې د طالبانو له لوري په چټکه د واک له نیول کېدو بې‌‌خبره و او ولې د جرمني د اتباعو او د هغو د افغان همکارانو د تخلیې عملیات له ګډوډۍ سره مخامخ شول.

د طالبانو د عدلیې وزارت ویاند وایي، د کابل ښار په شیرپور سیمه کې تر ۱۵۵ جریبه ډېره ځمکه دولتي ګڼل شوې ده.

حافظ برکت‌الله رسولي د پنج‌شنبې په ورځ د (لیندۍ په ۸مه) په یوه غږیز پیغام کې چې په ایکس‌پاڼه (پخواني ټویټر) کې یې خپور کړی، په‌دې اړه وویل: "د شیرپور ځمکه د تخنیکي پلاوي او د کابل ښاروالۍ له‌خوا ارزول شوې وه. د دې ارزونې پر مهال هیڅ داسې سند نه‌‌‌‌دی وړاندې شوی چې ثابته کړي دغه ځمکه شخصي ملکیت دی."

نوموړي زیاته کړه چې، د تخنیکي پلاوي د ارزونو او د کابل ښاروالۍ د معلوماتو پر بنسټ، یاده ځمکه پلاني ګڼل شوې او په‌‌‌کې ودانۍ په خپل‌سر او د پلان خلاف جوړې شوې دي.

په تېرو دوو لسیزو کې د افغانستان د پخواني حکومت ځینې چارواکي، د پخوانۍ ولسي او مشرانو جرګو غړیو او سیاسي او جهادي شخصیتونو په شیرپور سیمه کې لوکس کورونه جوړ کړي دي.

د اسیا د کرکټ تر نولس‌کلونو د کشرو لوبډلو یوولسم پړاو سیالۍ نن (جمعه) د افغانستان او بنګله‌دېش په سیالۍ پیلیږي.

همداراز په پام کې ده چې سبا دوهمه سیالي د نیپال او سریلانکا د نولس‌کلونو لوبډلو ترمنځ وشي.

د افغانستان کرکټ بور‌ډ ویلي د افغانستان او بنګله‌دېش تر نولس‌‌‌‌کلونو د کشرو لوبډلو سیالي به د کابل په وخت د سهار نهه نیمې بجې د متحده عربي اماراتو په دوبۍ کې پیل شي.

د افغانستان لوبډله په بي ګروپ کې له بنګله‌‌‌دېش، نیپال او سریلانکا سره یوځای ده.

د دې سیالیو په اې ګروپ کې د پاکستان، متحده عربي اماراتو، هند او جاپان لوبډلې له یو بل سره مخامخ کېږي.

دا سیالۍ د روان قوس/ لیندۍ په ۱۸مه پای ته رسیږي.

د افغانستان د نولس‌‌‌کلونو لوبډلې د اسیايي جام تر پیلېدو مخکې پاکستان او متحده عربي اماراتو په ګډون د درې هېوادیزو سیالیو اتلولي وګټله.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د ترانسپورت او هوايي چلن وزارت د هواپېژندنې ریاست نن (د لېندۍ ۹مه نېټه) د افغانستان په ۲۴ ولایتونو کې د باران، واورې، تالندې برېښنا، بادونو او سېلونو اټکل کړی دی.

د دې ریاست له خبرپاڼې سره سم، فاریاب، غور، سرپل، جوزجان، هرات، فراه، بادغیس، بلخ، سمنګان، بغلان، بامیان، زابل، غزني، میدان وردګ، پروان، کابل، لوګر، دایکنډي، روزګان، هلمند، کندهار، پکتیا، خوست او پکتیکا هغه ولایتونه دي چې د ورښت وړاندوینه په‌کې شوې ده.

په خبرپاڼه کې د باران اندازه په بېلابېلو سیمو کې له ۱۵ تر ۳۵ میلي مترو او د واورې اندازه بیا له ۱۰ تر ۲۵سانتي مترو پورې اټکل شوې ده.

د هواپېژندنې ادارې همداراز د سالنګونو په ګډون په جنوبي او مرکزي ولایتونو کې د تېزو بادونو وړاندوینه کړې او ویلي یې دي چې، په ساعت کې به د باد سرعت له ۵۰ تر ۷۰ کیلومټرو پورې وي.

د افغانستان لپاره د ملګروملتونو ماموریت (یوناما) د قطر په پلازمېنه دوحه کې په افغانستان کې د نشه‌يي توکو پر وړاندې د مبارزې لپاره د یوې کاري ډلې د جوړېدو اعلان کړی دی.

یومانا نن د (نوامبر ۲۸مه) په یو بیان کې ویلي، د کاري ډلې د جوړېدو موخه په افغانستان کې له حاکمو چارواکو سره په ګډه د نشه‌يي توکو پر وړاندې مبارزه ده.

د دې کاري ډلې په پرانيست غونډه کې د ملګروملتونو د سرمنشي ځانګړې استازې او د یوناما مشرې روزا اوتنبایوا ویلي: "د افغانستان لپاره د نشه‌يي توکو پر وړاندې مبارزه ځکه مهمه ده چې پر کلیوالو سیمو او د سيمې پر سولې او ثبات اغېز کوي."

وړمه ورځ له جرمونو او مخدره موادو سره د ملګروملتونو د مبارزې ادارې په یو راپور کې ویلي و، سږ کال د وړم کال پرتله په افغانستان کې د تایاکو په تولید کې دېرش‌سلنه زیاتوالی راغلی دی.

طالبانو بیا دا راپور رد کړی و.

پاکستاني چارواکي ادعا کوي، د پاکستان په پلازمېنه اسلام‌‌‌‌اباد کې د تحریک انصاف ګوند په تېرو درې ورځو لاریونونو کې د نیول شویو افغانانو شمېر زیات شوی دی.

د اسلام‌‌‌اباد د پولیسو مشر سید ناصر علي رضوي پرون رسنیو سره په خبرو کې ادعا کړې چې، د نژدې زرو نیول شویو کسانو له ډلې ۵۶ يې افغانان دي.

د دې افغانانو د نیولو خبر په‌‌‌داسې حال کې ورکول کېږي، چې پرون د پاکستان د کورنیو چارو وزیر محسن نقوي ویلي: "افغانان به د روان کال د ډیسمبر له ۳۱ وروسته په اسلام‌‌‌اباد کې د اوسېدو لپاره د پولیسو له‌‌‌خوا اجازه‌لیک ته اړتیا ولري."

د پاکستان د پخواني صداعظم عمران خان پلویانو د نوامبر په ۲۴مه، د هغه د خوشې کولو لپاره لاریونونه پیل کړي وو، چې پرون پای ته ورسېدل.

په نیمروز کې د طالبانو چارواکي وايي، په تېرو دوو میاشتو کې له ایرانه د افغان کډوالو شا و خوا ۱۰۰ جنازې نیمروز ولایت ته لېږدول شوي دي.

د نیمروز لپاره د طالبانو د والي مرستیال سید سلیمان اغا بهیر پرون کورنیو رسنیو ته ویلي، کله‌کله په ورځ کې څو جنازې هم دغه ولایت ته لېږدول کېږي، چې اکثریت کسان په ډزو ویشتل شوي دي.

دا په‌‌‌داسې حال کې ده، چې له ایرانه د پاکستان په‌‌‌څېر د افغان کډوالو ډله‌‌‌ییز اخراج روان دی.

د ایران د کورنيو چارو وزارت تر دغه اعلان وروسته چې ویلي یې وو، تر ۱۴۰۳ لمریز کال پورې به شا و خوا دوه ميلیونه غیرقانوني افغانان له ایرانه وایستل شي، په‌‌دې هېواد کې د افغان کډوالو پر وړاندې محدودیتونه زیات شوي دي.