د طالبانو د چاپېریال ساتنې ادارې مشر د دوشنبې په ورځ غوښتنه وکړه چې افغانستان دې د ملګرو ملتونو د اقلیم په نړیوالو خبرو اترو (COP) کې شامل شي، ځکه چې سخت اقلیمي شرایط او د اوبو کمښت د افغانانو پر ژوند او اقتصاد ژور اغېز کړی دی.

تېر کال د طالبانو یو پلاوی د آذربایجان په باکو کې د اقلیمي بدلون د نهه ویشتم نړیوال کنفرانس په غونډو کې د څارونکو په توګه ګډون کړی و، خو دوی رسمي ګډونوال نه وو.

د افغانستان د چاپېریال ساتنې د ملي ادارې مشر مطيع الحق خالص، وویل چې له ۲۰۲۱ کال راهیسې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته د چاپېریالي پروژو ځنډېدا افغانانو ته پراخ زیانونه اړولي دي.

نوموړي څرګنده کړه چې غواړي افغانستان د سږکال د اقلمي بدلون په دېرشم نړیوال کنفرانس کې، چې په برازیل کې جوړیږي، برخه ولري.

خالص وویل:

«افغانستان له اقلیمي بدلون څخه سخت متأثر شوی دی. وچکالي، د اوبو کمښت، د کرنیزو ځمکو کموالی، ناڅاپي سېلونه، او د خوراکي خوندیتوب ګواښونه د خلکو پر ژوند او اقتصاد ژور اغېز کوي.»

پر اوکراین د روسیې د تیرې شپې په توغندیز او بې پيلوټه الوتکو برید کې لږ تر لږه ۲۰ تنه وژل شوي او لسګونه نور ټپيان شوي دي.

دا بریدونه څو ساعته وروسته تر هغه وشول چې د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ وویل، د روسیې ولسمشر ولادمیر پوتین لس- دولس ورځې وخت لري چې دا جګړه و دروي.

ټرمپ دوه اونۍ مخکې پوتین ته پنځوس ورځې مهلت ورکړی و، خو اوس یې دا مهلت نژدې سم نیمایي را کم کړ.

هغه ویلي، که پوتین له اوکراین سره سوله ونه کړي، پر روسیې به پراخ بندیزونه ولګوي.

کریملین تراوسه د ډونالډ ټرمپ له خوا دوی ته په نوي ضرب الاجل تبصره نه ده کړې.

د غزې د روغتیا وزارت وایي، پر دغې تړانګې د اسراییل د بریدونو له پيله تراوسه څه باندې ۶۰ زره فلسطینیان وژل شوي دي.

د اسوشیتید پریس خبري اژانس د راپور له مخې وزارت دغه شمیرې نن سه شنبه ( د زمري ۷مه) اعلان کړي، خو دا یې نه دي ویلي چې څه شمیر یې پوځیان او څومره یې ملکیان دي.
خبر کې راغلي چې د وژل شویو شاوخوا نیمایي برخه ښځې او ماشومان دي.

دا په داسې حال کې ده چې غزه کې د لوږې کچې د لوړېدو په اړه د ملګرو ملتونو له خبرداریو وروسته دغې تړانګې ته ځمکنۍ او هوایي مرستې رسیدلي دی.

د هند د کورنیو چارو وزیر امیت شا نن ( سه شنبه د اسد ۷مه) ویلي، هغه درې " ترهګر" یې وژلي چې په تیره اپریل میاشت کې یې په جمو او کشمیر کې پر سیلانیانو برید کړی و.

هغه برید کې ۲۶ تنه ووژل شول چې وروسته یې د هند او پاکستان ترمنځ څلور ورځنۍ پوځي شخړې ته هم زمینه برابره کړه.

هغه مهال هندي چارواکو بریدګر پاکستاني اتباع بللي وو چې په وینا یې د اسلام اباد په ملاتړ یې د کشمیر پهلګام سیمه کې دا خونړی برید کړی دی.

پاکستاني اسلامپاله ډلو په دغه برید کې لاس لرل رد کړل.

دا له ۲۰۰۸ کال راهیسې پر ملکیانو تر ټولو خونړی برید بلل شوی دی.

له ایرانه د اخراجېدونکو کډوالو لاسنیوي ته د سیمې عامو خلکو هم ور دانګلي او تر خپلې وسې مرستې ورسره کوي.

فرانس پریس لیکلي، دا مرسته چې خوراکي او نور اړین مواد په کې دي، تر ډیره د هغو افغانانو له خوا برابره شوې چې په اروپایي هیوادونو او امریکا کې اوسیږي.

د روان میلادي کال له پيل راهیسې یو اعشاریه شپږ میلیونه افغانان له ایرانه راغلي چې یوشمیر یې په خپله خوښه او ګڼ شمیر نور په زور ایستل شوي دي.

نړیوالې موسسې هم د را ستنو شویو کډوالو لاسنیوی کوي، خو فرانس پریس ویلي، دا بنسټونه په لویه کچه د بودجې له کمښت سره مخامخ دي.

د طالبانو حکومت هم په ځلونو له نړیوالو موسسو غوښتي چې د خیر ښیګڼې چارې پراخه کړي.

دوه ورځې وړاندې د کریکټ وتلي ستوري محمد نبي هم ایرانه راغلو کسانو سره یو میلیون افغانۍ نقدي مرسته وکړه.

د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي، په کابل او یوه بل ولایت کې لږترلږه ۷ خبریالان او رسنیز فعالان نیول شوي دي.

دغه مرکز پرون په یوه خبرپاڼه کې د خبریالانو د نیونو پر تازه لړۍ د اندېښنې د څرګندولو په ترڅ کې د طالبانو له حکومته غوښتي چې د خبریالانو او رسنییزو فعالانو اساسي حقونو او ازادیو ته درناوی وکړي او نیول شوي خبریالان ژر تر ژره خوشي کړي.

د افغانستان د خبریالانو د مرکز په وینا په وروستیو درې اوونیو کې د امربالمعروف وزارت د محتسبانو او د استخباراتو له لوري په کابل او یوه بل ولایت کې دا خبریالان نیول شوي او وسایل یې ضبط شوي دي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز دا هم ویلي چې د امنیتي اندېښنو له امله د نیول شویو خبریالانو او رسنیزو فعالانو هویت، او نور جزئیات نه‌ افشا کوي.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت پرون (دوشنبې) وویل چې د دغه هیواد ولسمشر مسعود پزشکيان دا مهال افغانستان ته د سفر کوم رسمي پلان نه ‌لري، او په دې اړه وروستۍ څرګندونې یې یوازې د نېک نیت له مخې کړې وې.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویندوی، اسماعیل بقایي، په تهران کې یوې خبري غونډې ته وویل چې د ولسمشر له خوا د کابل د سفر په اړه وروستۍ څرګندونې «یوازې د ښه نیت شخصي بیان» و، نه دا چې کوم رسمي یا د مهالوېش پر اساس کوم سفر پلان شوی وي.

بقايي دا خبره وروسته له دې وکړه چې ولسمشر پزشکيان د یکشنبې په ورځ د بهرنیو چارو وزارت چارواکو ته وویل چې دی «چمتو دی کابل ته سفر وکړي» څو د دواړو هېوادونو ترمنځ د اړیکو په تاریخ کې نوی باب پرانیزي.

د ایران سفارت هم دا څرګندونې په خپله ایکسپاڼه کې خپرې کړې، چې له امله یې دا اټکلونه زیات شول چې ښايي تهران د طالبانو د حکومت رسمیت پېژندلو ته نژدې شوی وي.

د ملګروملتو د بشري حقونو لوی کمېشنر فولکر ترک پرون (دوشنبې) په یوه بیان کې وویل چې په ایران کې د اعدامونو پر زیاتېدو اندېښمن دی او له دې هیواده غواړي چې د اعدام سزاوې سمدستي بس کړي.

په اعلامیه کې راغلي: «دا چې تر دې دمه په روان کال کې په ایران کې د اعدام سلګونه حکمونه اجرا شوي دي، ښيي چې وضعیت څومره اندېښمنوونکی دی.»

هغه په دوام کې په ایران کې د اعدام د سزا د «فوري درولو» پر ضرورت ټینګار وکړ.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د دفتر له راټولو شویو معلوماتو سره سم، د روان ۲۰۲۵ کال په لومړیو شپږو میاشتو کې په ایران کې لږ تر لږه ۶۱۲ کسان اعدام شوي دي.

په دې بیان کې چې د ملګرو ملتونو د بشري حقونو لوی کمېشنر خپور کړی، راغلي چې دا شمېر د ۲۰۲۴ کال په همدې موده کې د اعدامونو د شمیرې دوه برابره زیات دی.

د کرکټ نړیوالې شورا (ICC) د افغانستان د جلاوطنه ښځینه کرکټ ‌لوبغاړو د ملاتړ لپاره یوه نوې طرحه اعلان کړه، چې دا د هغو لوبغاړو لپاره یو مهم ګام بلل کېږي چې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې له خپلې لوبې څخه بې‌برخې شوې دي.

له ۲۰۲۱ کال څخه چې طالبان بیا واک ته رسېدلي، په سپورتي فعالیتونو کې د ښځو پر ګډون بندیز لګول شوی، او دې بندیز د کرکټ د هغو ښځینه لوبغاړو هیلې ناڅاپه مړاوې کړې چې د طالبانو تر واک ته رسیدو یوازې څو میاشتې وړاندې یې د افغانستان له کرکټ بورډ سره قراردادونه لاسلیک کړي وو. ډېری لوبغاړې له هېواده وتښتېدې؛ ځینې یې اوس په اسټرالیا کې مېشتې دي، او نورې بیا په اروپا، منځني ختیځ، او شمالي امریکا کې خپرې شوې دي.

د روان کال په لومړیو کې، یو شمېر جلاوطنه افغان لوبغاړو د استرالیا په ملبرن ښار کې د "Cricket Without Borders" لوبډلې پر وړاندې یوه سمبولیکه لوبه وکړه.

د آی سي سي د راپور له مخې، چې پرون یې پر خپله ویبپاڼه خپور کړی، د جلاوطنه افغان لوبډلې کیپتانې ناهیده څپاند د کرکټ د نړیوالې شورا نوې طرحه له هیجانه ډکه وبلله، او ویې ویل:

«موږ له کلونو وروسته په لومړي ځل دا احساس کوو چې لیدل کېږو. دا یوازې د کرکټ په اړه نه ده، دا زموږ د هویت د بېرته اخیستو په اړه ده.»

یوې بلې لوبغاړې، شبنم احسن، وویل چې له ۲۰۲۱ کال را په دې خوا دا لومړی ځل دی چې بېرته پر کرکټ تمرکز کوي — هغه احساس چې له ډېر وخته ورسره نه و.

د نړیوال کرکټ شورا هڅه کوي چې د یوې پراخې طرحې په وسیله د افغان ښځینه لوبغاړو ملاتړ وکړي.

په زاهدان کې د بسیج په نوم د ایران د رضاکار ځواک د اډې قوماندان وژل شوی دی

د سپاه پاسداران د ځمکنيو ځواکونو د قدس سيمه‌ييزې اډې پرون (دوشنبې) خبر ورکړ چې د د دې ځواک د يوې اډې قوماندان په یوه «تروریستي برید» کې وژل شوی دی.

د دې اډې په خبرپاڼه کې د وژل شوي کس نوم «جواد کریم‌کُشته» بلل شوی او ويل شوي چې نوموړی د یکشنبې په ورځ (د زمريږ/ اسد ۵ مه) د زاهدان ښار د شيرآباد سيمې په «امام هادي» جومات کې «د لمونځ کوونکو د امنيت د ساتنې د ماموريت پر مهال» وژل شوی دی.

تر اوسه د دې پېښې په اړه نور جزئيات نه دي خپاره شوي.

د زمري په څلورمه نېټه په زاهدان ښار کې د سيستان او بلوچستان د ولايت د عدليې پر ودانۍ وسله‌وال بريد شوی و.

د «جیش‌العدل» په نوم ډلې، چې ايران او امريکا يې يوه «ترهګره» ډله بولي، د دغه بريد مسووليت پر غاړه واخیست.