په ایران کې د یوې افغان کډوالې کبرا رضایي وژنې ته د غبرګونونو په لړ کې د ازادۍ فانوس په نوم یوه خوځښت د دې پیښې د بیړنۍ، رڼې او بې پلوه څيړنې غوښتنه کړې ده.

دغه خوځښت نن چهارشنبه ( د غبرګولي ۲۱) یوه خبرپاڼه کې ویلي چې د قتل عاملان باید وپیژندل شي او له کوم مصونیت پرته باید اعدام شي.

په خبرپاڼه کې دغه وژنه جنایت او د بشري حقونو ښکاره نقض بلل شوی دی.

د هنګاو په نوم د ایران د بشري حقونو د ملاتړ یوه بنسټ تازه راپور ورکړ چې د کبرا رضایي ټوټه شوی جسد د غبرګولي په ۱۳مه د تهران په پیشوا سیمه کې په کثافاتو کې موندل شوی دی.

د هنګاو په خبره دغه نجلۍ د جسد تر موندل کېدو یې پنځوس ورځې مخکې کار ته د تلو پر مهال اختطاف او تري تم شوې وه.

تراوسه چا یا کومې ډلې د هغې د وژنې مسولیت نه دی منلی.

ایران کې میشتو افغان کډوالو هم دا وژنه له دوی سره د سیستماتیکې بې عدالتۍ یوه بیلګه یاده کړې ده.

د طالبانو د حکومت پېښو سره د مبارزې د ملي ادارې چارواکي وايي، د شدیدو بارانونو او ناڅاپي سیلابونو له کبله په اتو ولایتونو کې څلور کسان مړه او یو تنه ټپي شوی دی.

د دغې ادارې په ټکو، سیلابونو په زرهاوو کورونه او کرنیزې ځمکې هم ویجاړې کړي دي.

د دې ادارې د اطلاعاتو مسول محمد یوسف حمد وايي، دغه سیلابونه په کابل، کاپیسا، پروان، پکتیکا، لوګر، ننګرهار، لغمان او کونړ ولایتونو کې راوتي، خو دا یادونه يې نه ده کړې چې ډیر زیان د کوم ولایت اوسیدنکو ته رسیدلی دی.

د سیلابونو له کبله دا زیانمونه په داسې حال کې دي چې د همدې میاشتې په پیل کې په جوزجان، لغمان، کنر او خوست ولایتونو کې سیلابونو پنځه کسان مړه کړي وو.

ملګرو ملتونو په افغانستان ناڅاپي سیلابونه د اقلیمي بدلون نښې بللي او له نړیوالو يې د اړمنو خلکو لپاره د مرستو غوښتنه کړې ده.

ټاکل شوې ده چې د طالبانو، پاکستان او چین د بهرنیو چارو وزیران سبا په کابل کې سره وګوري.

د پاکستان جیو نیوز د راپور له مخې د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي، د چین د بهرنیو چارو وزیر وانګ یی او د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر او مرستیال صدراعظم اسحاق ډار به د ترهګرۍ پر وړاندې د مبارزې او د چین-پاکستان د اقتصادي دهلیز ( سپک) پروژې د پراختیا په لارو چارو بحث وکړي.

د اګست په پیل کې، ټاکل شوې وه چې امیرخان متقي په دې درې اړخیزه غونډه کې د ګډون لپاره پاکستان ته سفر وکړي، خو هغه مهال دا غونډه وروسته له دې لغوه شوه چې څرګنده شوه چې ملګرو ملتونو متقي ته، چې نوم یې د بندیزونو په لیست کې دی، د سفر اجازه نه ده ورکړې.

د ناټو عمومي منشي مارک روته وایي، د اوکراین لپاره د داسې امنیتي تضمینونو د ورکړې بحثونه روان دي لکه د ناټو غړیو هیوادونو چې ترلاسه کړې دي.

ښاغلي روته په سپینه ماڼۍ کې د دوشنبې په ورځ د متحده ایالاتو له ولسمشر ډونالډ ټرمپ، د اوکراین له ولسمشر ولادیمیر زیلینسکي او اروپایي مشرانو سره تر غونډې وروسته فاکس نیوز ته وویل چې واشنګتن د اوکراین لپاره په امنیتي تضمینونو کې لیوالتیا ښودلې ده، چې د ناټو د پنځمې مادې په څير به وي.

روته زیاته کړه، په هغه څه چې بحث روان دی د ناټو غړیتوب نه دی، خو د ناټو د غړیو هیوادو په څير به دا تضمین ورکول کیږي چې پنځمه ماده یې روښانوي، یعني د ناټو پر یوه غړي برید د ناټو پر ټولو هیوادونو د برید په معنا دی.

زیلینسکي تر دې مخکې د ناټو تړون د پنځمې مادې پراساس له لویدیځ څخه د مرستې د تضمینونو غوښتنه کړې وه.

د طالبانو د کانونو او پترولیم وزارت د دوشنبې په ورځ وویل چې د لوګر په محمد اغه ولسوالي کې یې د عینک د مسو د کان د اکتشاف او استخراج تړون د پنځلسو نورو کلونو په مخه تمدید کړ.

په دې ډول د دې کان تړون تر پنځه څلویښت کلونو پورې وغځول شو. د وزارت ویاند همایون افغان په کابل کې رسنیو ته وویل چې د تړون له تمدیدو سره په شرایطو کې څه بدلون نه دی راغلی.

دا پروژه اوولس کاله مخکې د ( ایم سي سي) په نوم یو چینایي شرکت ته سپارل شوې وه خو تر دې دمه د دې کان د استخراج په چارو کې د پام وړ پرمختګ نه ترسترګو کیږي.

د جرمني د بهرنیو چارو وزارت د معلوماتو له مخې، ۲۱۱ افغانان چې جرمني یې د کډوالو په توګه د منلو ژمنه کړې وه، په زور له پاکستان څخه افغانستان ته شړل شوي دي.

د دې وزارت یوه ویاند پرون په برلین کې وویل چې ۴۵۰ افغانان په پاکستان کې نیول شوي او د شړلو له خطر سره مخ دي.

جرمني ویلي چې له پاکستاني چارواکو سره په تماس کې دي ترڅو ډاډ ترلاسه شي چې دا کسان له خپلې خاورې څخه نه ایستل کیږي. د جرمني د بهرنیو چارو وزارت تیره اونۍ وویل چې ۲۴۵ افغانان چې د پاکستاني پولیسو لخوا په کمپونو کې ځای پر ځای شوي وو د دې هڅو په پایله کې خوشې شوي دي.

د طالبانو له واکمنۍ وروسته، جرمني لسګونه زره افغانان ومنل او اوس هم شاوخوا ۲۰۰۰ افغانان په پاکستان کې ژوند کوي چې جرمني ته د داخلېدو ژمنې یې ترلاسه کړې دي.

د ایران د کورنیو چارو وزیر اعلان وکړ چې د روان کال به د کب میاشتې تر پایه ۸۰۰،۰۰۰ نور افغان کډوال له دغه هیواده وباسي.

سکندر مومني، چې مشهد ته یې سفر کړی، د دوشنبې په ورځ، د اګست په ۱۷مه ویلي چې ۱.۲ میلیونه افغان کډوال تر اوسه د ایران له پولو وتلي دي.

هغه زیاته کړه چې ایران پلان لري ۲ میلیونه افغان کډوال له دې هیواده وباسي.

هغه زیاته کړه چې دوی هغه کډوال چې په غیرقانوني توګه په ایران کې ژوند کوي، ایستلي دي.

د اسکندر مومني په وینا، له هغو ۱.۲ میلیونه افغانانو چې تر اوسه له ایرانه وتلي دي، تر ۷۰ سلنه زیات یې په خپله خوښه ستانه شوي دي.

د ایران د کورنیو چارو وزیر زیاته کړه چې د دوی ستنېدل به "په عزت سره" وي او دا دریځ د "کډوالۍ ضد" مانا نلري.

دا په داسې حال کې ده چې د ایران او اسراییل ترمنځ تر شخړې وروسته، ایران د افغان کډوالو د شړلو لړۍ ګړندۍ کړې ده.

د افغانستان د ښکلا او فټنس ملي لوبډلې شپږ لوبغاړي د تایلینډ په کوربه توب د آسیا د ښکلا او فټنس په اتلولیو کې د ګډون لپاره بنګکاک ته تللي دي.

د افغانستان د ښکلا او فټنس فدراسیون نن پر خپله فیسبوک پاڼه لیکلي چې د ملي لوبډلې دا لوبغاړي د اسیا د ښکلا او فټنس په ۵۷ دور سیالیو کې د ګډون لپاره تایلیند ته روان شول.

دغه فدراسیون دوې ورځې مخکې ویلي وه چې دا لوبغاړي په خپل لګښت په اتلولیو کې برخه اخلي.

د معلوماتو له مخې دا سیالۍ به په اګست میاشت کې د تایلینډ په کوربه توب ترسره شي.

دا ټیم څو ورځې مخکې په کابل کې له ۵۴ لوبغاړو څخه د سیالیو په نتیجه کې په مختلفو وزنونو کې د ملي ټیم لپاره غوره شو.

د خوړو نړیوال پروګرام (WFP) د افغانستان د څانګې مشر جان ایلیف وايي: وچکالي، د مرستو ډراماتیک کمښت، او له ایران او پاکستانه د ۱.۵ ملیونه افغانانو جبري ایستل کېدو په دې بې وزله هیواد کې "شدیده خوارځواکي" د رامنځته کړې ده.

هغه ازادي راډیو ته وویل:

"موږ باید د قحطۍ څخه د مخنیوي لپاره هر هغه څه وکړو چې موږ یې کولی شو. دا ممکن وضعیت ښايي بې ساری وي ځکه د ژمي پر مهال، ممکن له ۱۰ څخه تر ۱۵ ملیونو پورې خلک د خوړو مرستې ته اړتیا ولري. او اوس مهال، موږ هیڅ تمویل نلرو او دې وضعیت ته به هیڅ رسېدنه ونشي."

د خوړو نړیوال پروګرام (WFP) ویلي چې په افغانستان کې په راتلونکو شپږو میاشتو کې، د ټولو پروګرامونو لپاره نژدې ۵۳۹ ملیونه ډالرو ته اړتیا لري چې په ټول هیواد کې تر ټولو زیان منونکو کورنیو ته ورسیږي.

خو ډیری مرستندویه ادارو خپلې مرستې کمې کړې دي. د خوړو نړیوال پروګرام (WFP) د معلوماتو له مخې، دوی د ۲۰۲۵ کال لپاره، په افغانستان کې یوازي شاوخوا ۱۵۵ ملیون ډالر ترلاسه کړي دي. دا شمېر تیر کال نژدې ۵۶۰ ملیون ډالر او په ۲۰۲۲ کې نژدې ۱.۶ ملیارد ډالر و.

د طالبانو د اقتصادي چارو مرستیال وزیر دفتر په یوه بیان کې ویلي چې اوس مهال په افغانستان کې شاوخوا ۲۰۰ د اوړو د تولید فابریکې فعالیت کوي او افغانستان د خپلې اړتیا وړ اوړو شاوخوا ۶۰ سلنه په کور دننه تولیدوي.

اعلامیې زیاته کړه چې افغانستان په کال کې شاوخوا شپږ میلیونه ټنه اوړو ته اړتیا لري، چې ۳.۵ میلیونه ټنه یې اوس مهال په کور دننه تولیدیږي.

دا خبره په داسي حال کې ده چې ډیری افغانان له پراخې بې وزلۍ او لوږې سره لاس او ګرېوان دي.

د افغانستان برېښنا شرکت وایي چې په هرات ولایت کې یې د برېښنا رسولو د درو پروژو لپاره د ۴۱ ملیون ډالرو په ارزښت قراردادونه له خصوصي شرکتونو سره لاسلیک کړي دي.

د یکشنبې په ورځ په خپاره کړي یوه بیان کې، د طالبانو لخوا اداره کېدونکي بریښنا شرکت ویلي چې دا پروژې د زازو افغانستان او کابل ملي شرکتونو سره لاسلیک شوي دي.

د قراردادونو له مخې به له نور الجهاد سب سټیشنه تر پل هاشمي سب سټیشنه او بیا تر "۲۴ حوت شهیدانو" سب سټیشن پوري د ۲۲۰ کیلو ولټ بریښنا لیږدول کیږي، او همدارنګه په دغو قراردادونو کې د نوي سب سټیشن او اړوند بریښنا لینونو جوړول شامل دي.

دا اعلان په داسې حال کې کیږي چې په ټول افغانستان کې اوسیدونکي د دوبي په میاشتو کې د بریښنا له کمښت څخه شکایت کوي، چې دوی وايي جدي ستونزې یې رامینځته کړې دي.

په افغانستان کې، برېښنا ته لاسرسی محدود دی. سره لدې چې افغانستان د انرژۍ د تولید لوی ظرفیت لري خو روستي راپورونه ښیې چې یوازې شاوخوا ۳۸٪ افغانان له بريشنا برخمن دي.