نن د سهار پنځه بجې او درې څلویښت دقیقې د افغانستان په یو شمیر سیمو کې خلکو د زلزلې ټکانونه احساس کړل.

د یوشمیر نړیوالو جیولوجي سروې مرکزونو په باور دا زلزله د ریښتر په کچه پنځه اعشاره نهه درجې وه.

د دې زلزلې مرکز د کابل په شمال ختیځ کې نژدې دوه سوه کیلومتره لرې په بدخشان کې د هندوکش په غرونو کې و.

تر اوسه د دې زلزلې له امله د سر او مال د اوښتو زیانونو په اړه راپور نه دی ورکړل شوی.

په سریلانکا کې د وروستیو سیلونو له امله د مړو شویو کسانو شمیر ۴۱۰ ته رسیدلی. د سریلانکا له طبیعي پیښو سره د مبارزې ادارې نن سې شنبې وویل چې ۳۳۶ کسان لادرکه دي. د دې ادارې په وینا موسمي بارانونو او سیلونو یونیم ملیون کسان اغیزمن کړي دي.

په عین حال کې يو سخت توپان د بنګال خلیج ځپلی چې له امله یې د تايلنډ په جنوب کې لږ تر لږه ۱۷۶ کسان مړه شوي دي.

په اندونیزيا کې د سې شنبې په ورځ د مړو شویو کسانو شمېر ۷۱۲ ته رسېدلی او له ۵۰۰ څخه ډېر کسان تراوسه ورک دي. په دې هیواد کې له یوملیون زیات کسان له خپلو سیمو بې ځایه شوي دي.

کریملن وايي، له هند څخه د ولسمشرولادمیرپوتین په رسمي کتنه کې به هغه هیواد ته د ایس ۴۰۰ هوایي مدافعې میزایلو د سیسټم په ورکولو هم هم خبرې وشي. د روسیې انټرفاکس خبري آژانس د کریملن د ویاند دیمیتري پیسکوف له قوله خبر ورکړی چې ویلي یې دي، دا موضوع د خبرو په اجندا کې ده او زیاته کړې ده چې د یوه لوی پلاوي ځیني غړي به چې هند ته په سفرکې له پوتین سره ملګرتیا کوي د دې موضوع پرجزیاتو خبرې وکړي. د پیسکوف په وینا پردې سربیره به هند ته د سوخوی ۵۷ Su- الوتکو د احمتالي ورکړې په اړه هم خبرې وشي. کریملین ویلي چې ولادمیرپوتین به د ډسمبرپه څلورمه او پنځمه له هند څخه رسمي کتنه ترسره کړي.

د هغه قرارداد له مخې چې د هند او روسیې ترمنځ په ۲۰۱۸ کال کې لاسلیک شوی، روسیه به د څه کم پنځه نیم ملیارډ ډالرو په ارزښت پنځه ۴۰۰S- سیسټمونه هند ته ورکوي. مسکو تراوسه درې دا سیسټمونه نوي ډیلي ته ورکړي او دوه نور یې په اوکراین کې د روسیې د جګړې پخاطر ځنډول شوي دي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي نن د تاجکستان د بهرنیو چارو له وزیر سراج الدین مهرالدین سره ټیلفوني خبرې وکړې. د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویاند عبدالقهاربلخي نن سې شنبې په خپله ایکسپاڼه کې لیکلي چې په دغو ټیلفوني خبرو کې ” د دواړو هېوادونو ترمنځ د سیاسي اړیکو، اقتصادي همکارۍ، سرحدي وضعیت، امنیتي همغږۍ او سیمه ‌ییزو ابتکاراتو په اړه ټیلیفوني خبرې وشوې.”

دغه خبرې داسې مهال کیږي چې د تاجکستان ولسمشرۍ ماڼې د دوشنبې په ورځ وویل چې تیره اونۍ په دوو جلابریدونو کې چې په خبره یې د افغانستان له خاورې شوي، لږترلږه پنځه چینایي اتباع وژل شوي او پنځه نور ټپیان دي. له دې بریدونو سره په یوه وخت چین له خپلو اتباعو غوښتي چې د افغانستان او پاکستان ترمنځ سرحدي سیموڅخه ووځي. طالبانو ویلي چې پرچینایي وګړو د حملې په تړاو یې دوه مشکوک کسان نیولي دي.

د ښاغلي بلخي په وینا امیرخان متقي له خپل تاجکستاني سیال سره په خبرو بیا ټینګاروکړچې ځینې کړۍ هڅه کوي چې د اعتماد هغه فضا زیانمنه کړي چې لړۍ یې په دې وروستیو کې د دواړو لورو ترمنځ د سیاسي، اقتصادي او امنیتي همکارۍ د پیاوړي کیدو په برخه کې پیل شوې ده.

روسیه په داسې حال کې د اوکراین په دونباس سیمه کې د یوه مهم ښار د نیولو خبر ورکوي چې ټاکل شوې د امریکا ځانګړی استازی سټیو ویټکوف نن په کریملین کې د روسیې له ولسمشرولادمیرپوتین سره وګوري.

په یوه ویډیویي پیغام کې چې کریملین خپورکړی د روسیې لوړپوړي پوځي جنرال والرې ګیراسیموف ادعا کړې چې پوکروفسک یې بشپړنیولی دی. خو اوکرایني چارواکو دغه ادعا ردکړې او نن سې شنبې یې رویترز آژانس ته ویلي چې اوکرایني سرتیري د دې ښارپرشمالي برخې کنټرول لري او د روسي ځواکونو په وړاندې جګړې ته دوام ورکوي.

په عین حال کې ټاکل شوې چې د سپینې ماڼۍ ځانګړی استازی سټیو ویټکوف چې هڅه کوي په اوکراین کې د روسیې د جګړې د پای ته رسولو لپاره یوه حل لاره ومومي، نن په کریملین کې له ولسمشرپوتین سره خبرې وکړي.

د ایران نوموتي فلم جوړونکي جعفر پناهي ته چې سږکال یې د کن (Palme d'Or) جایزه ګټلې، د تهران انقلابي محکمې په غیابي توګه د یوه کال بند سزا ورکړې ده.

د ایران ایسنا خبري آژانس د ښاغلي پناهي د مدافع وکیل له قوله خبرورکړی چې ویلي یې دي، محکمې همدارنګه پرهغه د دوو کلونو د سفر بندیز لګولی دی. ۶۵ کلن پناهي په مې میاشت کې "دا یوازې یو تصادف و" په نوم د فلم لپاره د کن د فلمونو د فیسټیوال لوړه جایزه وګټله، هغه فلم چې د نوموړي د بند د تجربو او د دولتي فشارونو سره د ده د مخامخ کېدو انځور وړاندې کوي. د هغه مدافع وکیل مصطفی نیلي د دوشنبې په ورځ په خپله ایکسپاڼه لیکلي چې موکل یې د نظام پرضد تیلیغاتو تورن شوی و.

پناهي په ۱۴۰۱ کال کې زنداني شوی او په بند کې نژدې اوو میاشتو تیریدو وروسته د ډوډۍ نه خوړلو د اعتصاب په نتیجه کې په ضمانت خوشې شو.

د طالبانو حکومت په خوست کې یو تن نن په عام محضرکې اعدام کړ.

پرتورن کس نن له غرمې مخکې د خوست په ورزشي سټدیوم کې د اعدام سزا تطبیق شوه. په خوست کې د طالبانو د والي ویاند مستغفرګربز نن سې شنبې پرخپله ایکسپاڼه لیکلي چې نن په سټډیوم کې د شاخوا اتیا زره کسانو په مخ کې پرهغه کس د (قصاص) حکم تطبیق شو چې د ده په خبره یې “ شاوخوا لس میاشتې وړاندې یې د یاد ولایت په عليشيرو او تریزيو ولسوالۍ کې د يوې کورنۍ ديارلس غړي په مرموز ډول په شهادت رسولي وو.”

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړي راپور ورکونکي ریچارډ بینیټ په خوست کې په عام محضرکې د ترسره شوي اعدام په اړه نن سې شنبې په خپله ایکسپاڼه کې دغه اعدامونه غیرانساني، ظالمانه او غیرمعمولي سزا او هغه له نړیوال قانون سره په ټکر کې بللې او د درول کیدو غوښتنه یې کړې ده.

طالبانو په افغانستان له بیا واکمنېدو راهیسې، په عام محضر کې د اعدامونو او نورو بدني سزاګانو لړۍ پیل کړې چې په دغه نوي اعدام سره یې د اعدام شویو کسانو شمیردولسو ته ورسید.

د ملګرو ملتونو د ماشومانو وجهي صندوق وايي د افغانستان په ختیځ کې یې د زلزله ځپلو سیمو ماشومانو ته د تعلیم د زده کړې دوه سوه لنډمهاله مراکز پرانیستي.

د یونیسف افغانستان څانګې په خپله ایکس پاڼه په دې اړه یو ویډیويي پیغام ورکړی.

یونیسف ویلي د افغانستان د ختیځ په زلزله ځپلو سیمو کې یې ۲۰۰ لنډمهالي تعلیمي مراکز پرانیستي چې شاوخوا ۶۰۰۰ ماشومان (نجونې او هلکان) پکې په زده کړو بوخت دي.
د یونیسف په دې ویډیويي پیغام کې د ثنا په نوم د یوې ۱۱ کلنې افغان نجلۍ کیسه راخیستل شوې چې څنګه له خپلو نورو خورلڼو او ماشومانو سره په لنډمهالو تعلیمي مراکزو کې درس وايي.

یونیسف ویلي دا ماشومان لا زیاتو مرستو ته اړتیا لري.

شاوخوا درې میاشتې مخکې د افغانستان ختیځ په تېره کونړ مرګونو او ویجاړوونکو زلزلو ولړزاوه چې څه باندې ۲۰۰۰ کسان پکې مړه او زرګونه نور ټپیان شول.

مرګژوبله زیاته ماشومانو او ښځو ته رسېدلې وه او ګڼ لا هم بې په موقتي کمپونو کې دي.

د اوکراین ولسمشرولودمیرزیلینسکي د فرانسې له ولسمشرایمانویل مکرون سره د خبرو لپاره پاریس ته تللی.

نوموړی یوه ورځ وروسته له هغې له پاریس څخه کتنه ترسره کوي چې د هیواد مرکچي پلاوي یې د امریکا په فلوریډا کې له امریکایي چارواکو سره په اوکراین کې د روسیې د جګړې د پای ته رسولو لپاره د واشنګټن د پلان پرجزیاتو خبرې وکړي.

د ازادي راډیو د خبر د مرکزي څانګې د راپورله مخې زیلینسکي هڅه کوي چې “یوې عادلانه او تلپاتې سولې” ته د رسیدو لپاره لارې چارې ومومي.

په عین حال کې د کریملن ویاند دیمیتري پسکوف تایید کړه چې د امریکا ځانګړی استازی او د امریکایي پلاوي غړی سټیو ویټکوف به د سې شنبې په ورځ په مسکو کې د روسیې له ولسمشرولادمیرپوتین سره خبرې وکړي. واشنګټن په اوکراین کې د روسیې د جګړې د پای ته رسولو لپاره د ۲۸ مادو پلان وړاندیز کړی چې ویل کیږي ډیره برخه یې د اوکراین په ګټه نده.v

د تاجکستان ولسمشرۍ ماڼۍ ویلي تېره یوه اوونۍ د افغانستان له خوا په دوو جلا بریدونو کې لږ تر لږه پنځه کسان وژل شوي او پنځه نور ژوبل دي.

په یوه بیان کې نن د تاجکستان د جمهور رییس امام علي رحمان له قوله د افغانستان له خاورې دا بریدونه غندل شوي او هغه یې ناقانونه او پاروونکي اقدامات بللي دي.
رحمان له امنیتي چارواکو سره په غونډه کې ټينګار کړی چې کوټلي ګامونه پورته کړي څو د دغسې ناوړه پېښو مخه ونیسي.

وژل شوي کسان چینايان دي چې هلته یې د سرو زرو په کان او د سړک جوړوونې په یوه شرکت کې کار کاوه.

لومړی برید د نومبر په ۲۶مه د ختلان ولایت په شمس الدین شاهین سیمه کې د سرو زرو د وینځلو په یوه فابریکه شوی چې لږ تر لږه دری چینایان مړه او یو بل سخت ټپي شوی.

دویم برید د نومبر په دېرشمه همدا یکشنبه د سړک جوړوونې په کارګرو شوی چې لږ تر لږه دوه چینایي کارګران پکې وژل شوي او څو نور ژوبل دي.

له دې سره جوخت چین له خپلو اتباعو غوښتي چې د تاجکستان – افغانستان له سرحدي سیمو ووځي.

طالبانو د وروستۍ پېښې په تړاو څه نه دي ویلي خو د تېرې اوونۍ د پېښې په غبرګون یې ویلي وو چې ځینې کړۍ پکې ښکېلې دي او غواړي د سیمې د هېوادونو تر منځ بې ثباتي، ګډوډي او بې اعتباري رامنځته کړي.

د خیبر پښتونخوا په دریو سیمو کې وسله والو بریدګرو ۷ پاکستاني سرتیري وژلي دي.

دا بریدونه نن او پرون په بنو، ډیره اسماعیل خان او کورمه کې پر پولیسو او پوځیانو شوي.

د بنو د پولیسو مشر یاسر اپرېدي د ازادي راډیو مشال ته وویل، وسلوالو نن د ډسمبر پر لومړۍ نېټه سهار مهال په ممشخېلو کې دندې ته پر لاره روان پولیس سرتېری وویشت او وتښتېدل.

دی وايي، د سرتېري د وژونکو د نیولو لپاره یې پلټنیز عملیات پیل کړي دي.

بنو کې پرون هم پر پوځي کاروان برید شوی چې یو سرتېری وژل شوی او دوه نور ژوبل دي.

په ډیره اسماعیل خان کې بیا پرون ناوخته دری سرتیري د سړک غاړې بم چاودنه کې وژل شوي او دوه نور ژوبل دي.

اخوا په منځنۍ کورمه کې وسلوالو بریدګرو پرون پر امنیتي پوستې برید کړی چې پکې دوه پولیس ووژل شول او دوه ژوبل شول.

د خیبر پښتونخوا په دغو دریو سیمو کې د وسله والو بریدونو مسوولیت کومې ډلې نه دی منلی.