نن د سهار پنځه بجې او درې څلویښت دقیقې د افغانستان په یو شمیر سیمو کې خلکو د زلزلې ټکانونه احساس کړل.

د یوشمیر نړیوالو جیولوجي سروې مرکزونو په باور دا زلزله د ریښتر په کچه پنځه اعشاره نهه درجې وه.

د دې زلزلې مرکز د کابل په شمال ختیځ کې نژدې دوه سوه کیلومتره لرې په بدخشان کې د هندوکش په غرونو کې و.

تر اوسه د دې زلزلې له امله د سر او مال د اوښتو زیانونو په اړه راپور نه دی ورکړل شوی.

داسراییلو دفاع وزیر نن چهارشنبې خبرداری ورکړ ترڅو چې ددغه هیواد امنیت نه وي تضمین شوی لبنان کې به ارامی رانشي.

اسراییل کاټز پارلمان ته وویل اجازه نه ورکوي چې د اسراییلو د شمال اوسیدونکي وګواښل شي.

هغه په دې وروستیو کی د بیروت په جنوب کې د حزب الله د یو قوماندان هیثم علی طباطبایی له مینځه وړلو ته په اشاره وویل چې دغه ګوند باید بې وسلې کړای شي.

سره لدې چې د حزب الله او اسراییلو ترمینځ یوکال راهیسې اوربند شوی خو اسرایيلی ځواکونو په دې وروستیو کې خپلو عملیاتو ته زور ورکړی.

حزب الله یو سیاسی او پوځي ګوند دی چې امریکا یې یو ترهګر سازمان ګڼي خو اروپايي اتحادیې یې یواځې پوځي څانګه په تور لیست کې شامله کړې ده.

د ایران د سترې ملي امنیتي شورا منشي د پاکستان له صدراعظم، ولسمشر او د پوځ له مشر سره د سیمه ییز امنیت په ګډون په بېلابېلو برخو کې د همکاریو پر زیاتولو خبرې کړې دي.

د پاکستان د پوځ د عامه اړیکو دفتر پر خپله ووبپاڼه په یو بیان کې ویلي دي چې علي لاريجاني د نومبر پر ۲۶مه په راولپېنډۍ کې د پوځ له مشر فیلډ مارشل سید عاصم منیر سره ولیدل.

بیان وايي، دواړو چارواکو پر "دوه اړخیزه همکاریو او سیمه ییزو امنیتي مسایلو" خبرې وکړې.

د د پاکستان د پوځ په خبره، منیر په خپلو خبرو کې د پاکستان او ایران ترمینځ د "ترهګرۍ پر وړاندې په مبارزه کې د نېږدې همکاریو پر اړتیا ټینګار وکړ."

د پوځ بیان زیاتوي، لاریجاني په خپلو خبرو کې له پاکستان سره د اړیکو د پیاوړي کولو هوډ وښود.

لاریجاني د نومبر پر ۲۵مه په دوه ورځني سفر اسلام اباد ته تر رسېدو وروسته له صدراعظم محمد شهباز شریف او ولسمشر اصف علي زرداري سره هم ولیدل.

د پاکستان حکومت پر اېکس (پخواني ټوېټر) په بیان کې ویلي دي چې شریف له ایران سره د خپلو "تاریخي" او "نېږدې" اړیکو پر پیاوړتیا او پراخولو ټینګار وکړ او په "سختو وختونو کې یې له پاکستان سره د یووالي په ښودو" ورڅخه "مننه" وکړه.

د پاکستان ولسمشر دفتر د نومبر پر ۲۵مه پر اېکس په بیان کې ویلي چې اصف علي زرداري د ایران د ملي امنیتي شورا له منشي علي لاریجاني سره پر "دوه اړخیزو تعلقاتو، سیمه ییز امنیت، د ترهګرۍ پر وړاندې په مبارزه کې پر همکارۍ، د ایران-پاکستان ګازو نللیکې" او اقتصادي موضوعاتو خبرې وکړې.

د ایران - پاکستان د ګازو نللیکې پروژه له کلونو راهیسې د پانګې د کمښت او پر ایران د امریکا په ګډون د نړیوالو بندیزونو له کبله د پيدا شویو اندېښنو پر اساس د ځنډ ښکار او له ننګونو سره مخامخ ده. د دواړو هېوادونو چارواکو د ۲۰۰۹ کال په جون کې، "د ګازو د پلور او پېر" ۲۵ کلن تړون لاسليک کړ او ټاکل شوې وه چې هغه پروژه په ۲۰۱۴ کال کې بشپړه شي.

د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت هم په بیان کې ویلي چې لاریجاني په اسلام اباد کې د بهرنیو چارو له وزیر او د صدراعظم له مرستیال اسحاق ډار سره ولیدل او دواړو مشرانو د سیمه ییزو او نړیوالو موضوعاتو په اړه د همکاریو د پیاوړي کولو هوډ تکرار کړ.

لاریجاني د نومبر پر ۲۵مه اسلام اباد ته تر رسېدو وروسته پر هوايي ډګر خبریالانو ته وویل، د "سیمې بدلېدونکو شرایطو" ته په کتو د دواړو هېوادونو ترمینځ د "همکاریو زیاتول اړین" دي.

د پاکستان حکومت وايي، د ډار په مشرۍ یو پلاوی به "ډېر ژر" له ایران سره د اړیکو پیاوړي کولو په موخه تهران ته ورشي، خو د سفر نېټه یې نه ده ښوولې.

د پاکستان چارواکو په خپلو بیانونو کې نور معلومات او تفصیل نه دی ورکړی خو شنونکي وايي د پاکستان او پر افغانستان د واکمنو طالبانو ترمینځ د اړیکو ښه کول هم اسلام اباد ته د لاریجاني د سفر یوه موخه کېدای شي.

په اسلام اباد کې خبریال او شنونکی طارق عزیز د نومبر پر ۲۶مه مشال راډیو ته وویل، تهران او اسلام اباد په سیمه ییزو او نړیوالو کشالو کې د یو بل ملاتړ ته اړتیا لري.

دی وايي، "د افغانستان په اړه ايران ، چين ، روسیې او پاکستان [د مسکو فارمېټ په نوم] يوه ډله جوړه کړې ده چې وروستۍ ناسته يې په اکتوبر کې په مسکو کې وشوه. نو پر دې موضوع خو د دوی ترمينځ خبرې روانې وي. د پاکستان د بهرنيو چارو وزارت په دې اړه څه نه دي ويلي خو ظاهره خبره ده کله چې په سيمه کې د امنيت خبره کيږي نو د افغانستان ذکر به ضرور" کېږي.

د مسکو فارمېټ په هغه غونډه کې د هند، قزاقستان، قرغیزستان، تاجکستان، ازبکستان او ترکمنستان استازو هم ګډون کړی وو.

د پاکستان او ایران چارواکو تېر کال تر لنډ وخته د اړیکو تر خرابېدو وروسته د تعلقاتو د ښه کولو هڅو ته دوام ورکړی دی. ایرانی ولسمشر مسعود پزشکیان د ۲۰۲۵ز کال په اګست کې له یو پلاوي سره اسلام اباد ته ولاړ. دواړو هېوادونو هغه مهال د کلنۍ دوه اړخیزه سوداګرۍ کچ "۱۰ مېلیارده امریکايي ډالرو" ته پر رسولو او د "دفاعي همکارۍ" پر لا پیاوړي کولو سلا شوي ول.

د اسلام اباد او تهران ترمینځ تعلقات د ۲۰۲۴ز په جنورۍ کې د بلوچستان له پنجګور سره نېږدې په زرغون غره سیمه کې "د وسلوالو پر مرکزونو" د ایران د بې پیلوټه الوتکو او توغندیو د برید له وجې ترینګلي شول.

تر دې وروسته، اسلام اباد د جنورۍ پر ۱۸مه سهار وختي د ایران په سیستان بلوچستان ولایت کې د "ترهګرو پر پټنځایونو" د بریدونو خبر ورکړ چې پکې د ایرانیو چارواکو په وينا د څلورو ماشومانو او درو ښځو په ګډون نهه کسان ووژل شول.

د هغو پېښو له وجې د دواړو هېوادونو سفارتي اړیکې د لنډ وخت لپاره ځنډول شوی وې خو د جنورۍ پر ۲۶مه د ایران او پاکستان سفیران اسلام اباد او تهران ته ستانه شول.

تر دې وروسته دواړو هېوادونو د ۲۰۲۴ز کال په اپرېل کې "د ترهګرۍ پرضد د ګډو هڅو" کولو توافق وکړ.

د متحدو ایالاتو ولسمشر ډونالډ ټرمپ اعلان وکړ چې هغه به خپل ځانګړی استازی سټیو ویټکوف مسکو ته واستوي ترڅو اوکراین سره د سولې دهغه تړون په اړه ولسمشر ویلادیمیر پوتین سره خبرې وکړي چې ځینې نهايي" حساس ټکي " ېې تر تعدیل او څیړنې لاندې دي او کیف پرمختګ ته تیاری ښودلې.

د یوې ورځې له سختو ډیپلوماتیکو هلوځلو وروسته چې په کې د منځني ختیځ او اروپا هیوادونو کې د مختلفو استازو غونډې شاملې وې،د اوکراین د جګړې د پای ته رسولو لپاره د یوې موافقې لور ته د پرمختګ نښې لیدل کیږي.

اوکراین کې روان جنګ چې مسکو پیل کړی ، له دوهمې نړیوالې جګړې وروسته په اروپا کې ترټولو خونړۍ جګړه ګڼل کیږي.

ټرمپ د سه شنبې په ورځ په ټولنیزو رسنیو کې ولیکل: "د متحده ایالاتو لخوا چمتو شوی د سولې د ۲۸ مادو پلان د دواړو خواوو په ګډون اصلاح شوی، یوازې د اختلاف څو ټکي پاتې دي."

هغه زیاته کړه: "د سولې ددغه پلان د نهایی کولو لپاره، ما خپل ځانګړي استازي سټیو ویټکوف ته لارښوونه کړې چې په مسکو کې له ولسمشر پوتین سره وګوري، او په ورته وخت کې، د پوځ وزیر ډان ډریسکول به د اوکراینیانو سره وګوري."

د چهارشنبې په ورځ، د ولادیمیر پوتین مرستیال، یوري اوشاکوف هم وویل چې دی له ویټکوف سره ډېرې خبرې کوي، خو دا خبرې اترې علني نه دي.

د امریکا د اردو ویاند وویل چې دریسکول د سه شنبې په ورځ ( د نومبر په ۲۵ مه ) ابوظبی کې روسي پلاوي سره ولیدل ترڅو د سولې د پلان دهغې مسودې په اړه اختلافات کم کړي چې دامریکا حکومت په جینیوا کې د امریکایي او اوکرایني چارواکو له خبرو وروسته چمتو کړې.

ټاکل شوې چې د آسیا د ۱۷ کلنو د جام د لوبو په لړۍ کې افغانستان په خپله دوهمه لوبه کې نن چارشنبې له سوریې سره مخامخ شي.

د افغانستان د فوټبال فدراسیون پر خپله فیسبوکپاڼه لیکلي دي چې دا لوبه د کابل په وخت د مازیګر په ۵ بجو په میانمار کې ترسره کېږي.

د افغانستان د اولس کلنو د فوټبال ملي لوبډله د دې جام په مقدماتي لوبو کې له میانمار، عمان، نیپال او سوریې په جي ګروپ کې ده.

افغان لوبډلې د شنبې په ورځ له میانمار سره په لوبه کې ۱-۳ ماتې وخوړه.

میانمار د ۶ امتیازونو په لرلو سره تراوسه د جي ګروپ په سر کې دی او عمان او سوریه چې درې- درې امتیازونه لري، په دوهم او دریم ځای کې دي.

دا په داسې حال کې ده چې د افغانستان د اولس کلنو د فوټسال ملي لوبډلې د آسیايي لوبو په وروستي پړاو کې د ایران په ماتولو سره د دې لړۍ اتلولي وګټله.

زرګونه کسان پرون د ترکیې په استانبول ښار کې راټول شول او د ښځو پر وړاندې د تشدد پرضد یې مظاهره وکړه.

معترضانو چې اکثر ښځې وې د استانبول ښار په یوه ګڼ مېشته سیمه کې لاریون وکړ او په ترکیه کې د جنسیت پربنسټ تاوتریخوالی یې وغانده.

په تېرو کلونو کې به چې په ترکیه کې د ښځو پر وړاندې د تشدد د له منځه وړلو د نړیوالې ورځې په مناسبت لاریونونه کېدل، ډېر کله به پولیسو معترضان نیول خو سږکال پولیسو پرته له دې چې مداخله وکړي، د دوی امنیت نیولی و.

د ښځو د یوې مدافع ټولنې د ارقامو له مخې د روان ۲۰۲۵ کال له جنوري څخه تر اکتوبر میاشتې پورې په ترکیه کې ۲۳۵ ښځې د نارینه وو له خوا وژل شوي او د ۲۴۷ نورو ښځو د مړینو علتونه نه دي روښانه شوي.

په پام کې ده چې د ملګروملتو د امنیت شورا غړي راتلونکې اونۍ سوریې او لبنان ته سفر وکړي.

په ملګروملتونو کې د سلووینیا استازولۍ چې په راروانه ډسمبر میاشت کې به د امنیت شورا دوره یې مشري په غاړه واخلي پرون وویل چې د امنیت شورا د ۱۵ غړو هېوادونو استازي به د ډسمبر په ۴مه، د بشاراسد د رژیم د نسکورېدو له کلیزې څو ورځې مخکې دمشق ته ولاړ شي او د ولسمشر احمدالشرع په ګډون د سوریې له جګپوړو چارواکو سره به وګوري.

د امنیت شورا غړي به د ډسمبر په ۵مه نېټه لبنان ته ولاړ شي او د ملګروملتونو له موقتو سوله ساتو ځواکونو سره به وګوري.

دا سرتېري به، چې په ۱۹۷۸ کال کې د اسراییل او لبنان ترمنځ د حایل ځواک په توګه ځای پرځای شوي وو، د ۲۰۲۷ کال ترپایه له لبنان څخه ووځي.

د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګروملتونو ځانګړي راپورتر د ښځو پر وړاندې د تشدد د له منځه وړلو د نړیوالې ورځې په مناسبت په یوه پیغام کې یوځل بیا ټینګار کړی چې د ښځو او نجونو پر وړاندې تشدد د زغملو وړ نه دی.

ریچارډ بینیټ پرون د نوامبر په ۲۵مه پر ایکس شبکې په یوه بیان کې ویلي دي چې په افغانستان او نوره نړۍ کې ښځې او نجونې د باعزته، خوندي او انډول ژوند حق لري.

ښاغلی بینیټ وايي چې عدالت ته لاسرسی کوم امتیاز نه بلکې حق دی. بینیټ په کم عمر او په جبر سره د نجونو ودونه جنایت بللی دی.

د نوامبر ۲۵مه د ښځو پر وړاندې د تشدد د له منځه وړلو نړیواله ورځ په ټوله نړۍ کې داسې مهال لمانځل کېږي چې پر افغانستان واکمنو طالبانو ښځې او نجونې له زده کړو او کار څخه منع کړي او پراخ محدودیتونه یې پرې لګولي دي.

د افغانستان لپاره د ملګروملتونو مرستندوی ماموریت یوناما وايي، په خوست او کونړ ولایتونو کې د هوايي حملو په پایله کې لږترلږه لس ملکي وګړي وژل شوي دي.

یوناما پرون پر خپله ایکس پاڼه په یوه بیان کې لیکلي دي چې د دې حملو ډېری قربانیان ماشومان و. د بیان له مخې په دې هوايي حملو کې شپږ نور کسان هم ټپیان شوي دي.

د ملګروملتو مرستندوی ماموریت نړیوالو قوانینو ته د درناوي او د ملکي وګړو خوندیتوب ته د پاملرنې غوښتنه کړې ده.

د طالبانو حکومت پرون تور ولګاوه چې د پاکستان جنګي جټ الوتکو د دوشنبې په شپه ناوخته په خوست، پکتیکا او کونړ ولایتونو کې هوايي حملې کړي، خو د پاکستان پوځ وویل چې په افغانستان کې یې هېڅ حمله نه ده کړې او په دې اړه یې د کابل ادعاوې بې بنسټه وبللې.

د دې حملو خبر داسې مهال ورکول کېږي چې د دوشنبې په ورځ د خیبرپښتونخوا ایالت په مرکز پېښور ښار کې د دولتي ملېشو پر مرکز د وسله والو د برید په نتیجه کې درې سرتېري ووژل شول.

پاکستان ردکړه چې ګنې پرافغانستان یې بریدونه ترسره کړي دي.

د پاکستان د پوځ ویاند جنرال احمد شریف چودري په یوه بیان کې چې د پاکستان دولتي ټلویزیون پي ټي وي خپورکړی، ویلي چې پاکستان پرافغانستان برید ندی کړی او زیاته کړې یې ده، هرکله چې دوی برید کوي نو په ښکاره او مناسب ډول یې اعلانوي. هغه همدارنګه د افغان لوري هغه ادعا چې وایي په دغو بریدونو کې ولسي وګړو ته مرګ ژوبله اوښتې، بې بنسټه وبلله.

تردې مخکې د طالبانو حکومت پرافغانستان د پاکستان تازه هوایي بریدونه په کلکه وغندل او ویې ویل چې له خپل هوايي او ځمکني حريم او خلکو څخه دفاع خپل شرعي حق بولي او په مناسب وخت کې به ورته ځواب ورکړي.

د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد نن سې شنبې پرخپله ایکسپاڼه کې لیکلي چې “د پاکستاني پوځيانو له خوا په پکتيکا، خوست او کنړ ولايتونو کې د تېرې شپې هوايي بريدونه د افغانستان د حريم نقض او د پاکستانۍ ادارې له خوا له ټولو منلو شوو نړيوالو نورمونو سره ښکاره په ټکرکې دي. د ښاغلي مجاهد په وینا د خوست د ګربزو په مغلګۍ سیمه کې د پاکستان پوځ د شپې شاوخوا ۱۲ بجې پریوه کور بمبار کړی چې لږ تر لږه ۹ ماشومان، ۵ هلکان او ۴ نجونې او یوه ښځه پکې وژل شوي دي. ښاغلي مجاهد همدارنګه په کونړاو پکتیکا ولایتونو کې د پاکستان په هوایي بریدونو کې د ۴ ولسي وګړو د ټپي کیدو خبرورکړی.

دغه بریدونه وروسته له هغې کیږي چې پرون دوشنبې په پیښورکې پریوه پوځي مرکز په ځانوژونکي برید کې لږلږترلږه درې پوځیان ووژل شول او یولس نور ټپیان شول.

وروسته له هغې چې د اوکتوبر په نهمه پرکابل او پکتیکا پاکستان هوایي بریدونه وکړل او طالبانو یې په وړاندې په غچ اخیستونکو بریدونو کې د ډیورنډ د کرښې په اوږدو کې د پاکستان پوځي پوستې په نښه کړې، د اکتوبر په ۱۹ دواړو لورو په دوحه کې پریوه اوربند موافقه وکړه چې د ټینګښت اود دواړو لورود اختلافاتو د هواري لپاره یې په استانبول کې د خبرو دوه نور پړاوونه هم ترسره شول چې بې نتیجې پای ته ورسیدل.

اسراییل د فلسطینانو اسلامي جهاد ډله تورنه کړه چې په غزه کې د یوه بل برمته د مړي د پاتې شونو په ورسپارلو کې په ځنډ سره یې له نازک اوربند څخه سرغړونه کړې.

د فرانسپرس په وینا دې ډلې د دوشنبې په ورځ وویل چې د غزې په مرکزي برخه کې د لټون د عملیاتو په ترڅ کې د یوه برمته د مړي ځای په نښه کړی دی. د دې ډلې یوې سرچینې د خپل هویټ د پټ ساتلو په شرط تایید کړې چې دغه مړی د هغو وروستیو دریو یرغملو له ډلې د یوه دی چې د دې ډلې په ولکه کې دي.

د اسراییل د صدراعظم بینیامین نتانیاهو دفتر په یوه بیان کې وویل چې په فوري توګه د موندل شوي مړي نه ورسپارل ډیرجدي او هغه له شوې موافقې څخه یوه بله سرغړونه بولي او غوښتنه کوي چې د یرغمل شویو د وروستیو درې مړي دې هم وروسپارل شي.

د اوکتوبر له لسمې راهیسې، له کله چې د امریکا په منځګړیتوب د اسراییل او حماس ترمنځ پراوربند موافقه شوې، حماس ټول شل ژوندي یرغمل اسراییل ته سپارلي او هم یې د مړو شویو اته ویشتو یرغملو له ډلې د ۲۵ هغو مړي یا د مړي پاتې شونې اسراییل ته ورکړي دي.