د افغانستان لپاره د امریکا سفارت وايي چې د افغان ښځو د ملاتړ لپاره پر یوه پروګرام کار کوي.

د امریکا د سفارت د عامه اړیکو مشر ماریو کریفو له ښځو سره د تاوتریخوالي د مخنیوي د شپاړس ورځني کمپاین په مناسبت په یوه ویډیويي پیغام کې چې پرون د سفارت پر ایکس‌پاڼه خپور شو ویلي چې افغان ښځې او نجونې د نړۍ د نورو ښځو په څېر خوندیتوب، امنیت، فرصتونه او د خپل هېواد د راتلونکې په جوړولو کې ونډه غواړي.

کریفو وايي چې ده او د امریکا په سفارت کې د ده نورو همکارانو د افغان ښځو او نجونو د دې هیلو د ترسره کولو لپاره د یوه پروګرام پر جوړولو او عملي کولو کار پیل کړی دی.

نوموړي د دې پروګرام جزییات نه دي بیان کړي.

متحده‌ایالات د پرځېدلي جمهوري نظام په شل کلنه واکمنۍ کې د هغو پروژو لوی تمویلوونکی هېواد و چې د ښځو د پیاوړي کېدو لپاره یې کار کاوه، خو د ۲۰۲۱م کال په اګست میاشت کې پر افغانستان د طالبانو له بېا واکمنېدو وروسته دا ټول پروګرامونه وځنډېدل.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د څانګې مشر وايي، د طالبانو له‌خوا پر ښځو او نجونو لګېدلي محدودیتونه د افغانستان د سولې او پرمختګ بهیر زیانمنوي.

وولکر تورک پرون پر خپله ایکس‌پاڼه په یوه ویډیويي پیغام کې وویل چې د دې محدودیتونو له کبله ښځې او نجونې عملاً په کورونو کې بندیوانې دي.

هغه وايي: "په تېرو دریو کلونو کې افغان ښځو او نجونو د خپلو بشري حقونو په برخه کې پراخې سرغړونې ولیدلې. په ملي کچه فرمانونو او سیمه ایز اقداماتو یې د تعلیم او کار حقونه محدود کړل او د تګ راتګ، سوله ایزو غونډو او د بیان د آزادۍ په برخو کې د دوی حقونه یې ختم کړل."

ترک زیاتوي چې د طالبانو اقدامات په نړۍ کې ساری نه لري او د حکومت په ملاتړ د جنسیت پربنسټ له سیستماتیک تعقیب سره انډول بلل کېږي.

دی په پای کې وايي چې د طالبانو دا اقدامات به په افغانستان کې د سولې او دومدار پرمختګ لپاره د څو نسلونو په کچه ډېر ناوړه عواقب ولري.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د څانګې مشر څو ځلې مخکې هم د طالبانو د حکومت پر اقداماتو، په تېره له ښځو سره د طالبانو پر چلند ډېرې نیوکې کړي.

طالبانو که څه هم تازه په دې اړه څه نه دي ویلي، خو پخوا یې په وار وار ټینګار کړی چې دوی له ښځو سره د اسلامي شریعت په چوکاټ کې چلند کوي.

د نولس‌‌‌کلنو ځوانانو د اسیا جام سیالیو لومړۍ لوبه نن د افغانستان او بنګله‌‌‌‌‌دېش ترمنځ د عربي متحده اماراتو په دبۍ ښار کې ترسره شوه، چې بنګله‌‌‌دېش د ۴۵ منډو په توپیر وګټله.

د دې سیالۍ پچه افغانستان وګټله او بنګله‌‌‌دېش ته یې د توپوهنې بلنه ورکړې وه.

د بنګله‌‌‌دېش توپوهونکو پوره ۵۰ اورونه ولوبول، ۹ لوبغاړي یې وسوځېدل او ۲۲۸ منډې یې وکړې.

د یادې لوبډلې لوبډلمشرعزیزالحکیم ۱۰۳ او کلام صدیق ۶۶ منډې وکړې.

د افغانستان لپاره په توپ اچونه کې عبدالعزیزخان، نورستاني عمرزي او خاطر ستانکزي دوه-دوه لوبغاړي وسوځول.

افغان لوبډلې د بنګله‌‌‌‌دېش د هدف په دوام یوازې ۱۸۳ منډې وکړې او په روان اسیا جام کې یې خپله لومړۍ لوبه وبایلله.

د افغان توپوهونکو له ډلې فیصل خان مخکښ منډه جوړونکی و، چې ۵۸ منډې یې وکړې، دغه‌‌‌راز نصیر معروف‌خېل په ۳۴ منډو وسوځېد.

د بنګله‌‌‌‌دېش د توپ اچونکو په ډله کې الفهد او اقبال حسین درې‌درې لوبغاړي وسوځول.

افغانستان به خپله دویمه سیالي د ډسمبر په لومړۍ نېټه د سریلانکا پر وړاندې ترسره کړي.

د ویلو ده چې د افغان لوبډلې په ګروپ کې سریلانکا له نیپال بیا خپله سیالي ګټلې ده او د نومرو په جدول کې تر دې دمه په اول مقام کې قرار لري.

اوکراین وايي، چې نن (پنج‌شنبې) یې د روسیې دننه د تېلو پر یو زېرمه‌تون او د هوايي دفاع پر یو رادار برید کړی دی.

دا برید په‌داسې حال کې شوی چې، د امریکا د نوي منتخب ولسمشر د کار تر پیلېدو مخکې روسیې او اوکراین پر یو بل بریدونه ډېر کړي دي.

د اوکراین د پوځ عمومي قومندانۍ ویلي، د روسیې د روستوف په سیمه کې یې د اتالس د تېلو په ذخیره برید کړی، چې له امله یې په دغو تاسیساتو کې اور لګېدلی.

د تېلو د زېرمه کولو پر دغو تاسیساتو تر دې وړاندې سږ کال یو بل برید هم شوی و.

د سوریې په ادلب او حلب ولایتونو کې د تحریرالشام جهادي یاغیانو د بریدونو او پرمختګونو په دوام کې د سوریې د پوځ یوه اډه نیولې او د حکومت تر کنټرول لاندې ۱۳ نور کلي یې لاندې کړي دي.

دا پوځي بدلونونه مسکو ته د بشارالاسد د ناببره سفر سبب شول.

ده په مسکو کې د روسیې له ولسمشر ولادیمیرپوتین سره ولیدل، خو لا هم د دوی د خبرو جزیات نه‌دي خپاره شوي.

د دغو بریدونو په ځواب کې، چې د چهارشنبې په ورځ (د لیندۍ میاشتې په ۷مه) په ناڅاپي ډول پیل شول، د روسیې په ملاتړ په هوایي بریدونو کې، د وژل شویو کسانو شمېر شاوخوا ۲۰۰ ته رسېدلی دی.

ځینې راپورونه دا شمېر تر ۲۳۰ زیات ښیي.

په بریتانیا کې د سوریې د بشري حقونو د څار ډلې ویلي چې، د جمعې تر سهار وختي پورې د تېرو دوو ورځو په بریدونو کې د تحریرالشام ۱۰۲ جنګیالي، د دوی د متحدو ډلو ۱۹ غړي او د سوریې ۶۱ حکومتي سرتیري وژل شوي دي.

په جګړه‌ځپلو سیمو کې د روسیې له لوري د پنج‌شنبې د ورځې په هوایي بریدونو کې لږ تر لږه ۱۹ کسان وژل شوي دي.

د تحریرالشام جهادي افراطیانو په تېرو څلورو کلونو کې دا ډول بریدونه نه وو کړي.

د نولس‌‌‌کلنو ځوانانو د اسیا جام سیالیو لومړۍ لوبه نن د افغانستان او بنګله‌‌‌دېش ترمنځ د عربي متحده اماراتو په دبۍ ښار کې پیل شوه.

د دې سیالۍ پچه افغانستان وګټله او بنګله‌‌دېش ته یې د توپوهنې بلنه ورکړه.

د بنګله‌‌‌دېش توپوهونکو پوره ۵۰ اورونه ولوبول، ۹ لوبغاړي یې وسوځېدل او ۲۲۸ منډې یې وکړې.

د یادې لوبډلې لوبډلمشرعزیزالحکیم ۱۰۳ او کلام صدیق ۶۶ منډې وکړې.

د افغانستان لپاره په توپ اچونه کې عبدالعزیزخان، نورستاني عمرزي او خاطر ستانکزي دوه‌‌‌-دوه لوبغاړي وسوځول.

افغانستان به په څو شېبو کې د خپلې توپوهنې پاڼۍ پیل کړي.

په همدې حال کې د اسراییل صدراعظم اعلان کړی، پوځ ته یې امر کړی چې د اوربند د ماتېدو په صورت کې د جګړې لپاره چمتو واوسي.

متحده‌ایالات حزب‌الله د یوې ترهګرې ډلې په توګه پېژني، خو اروپایي اتحادیې یوازې د دې ډلې نظامي څانګه په تور لېست کې شامله کړې ده.

د اسراییل پوځ د پنج‌شنبې په ورځ (د لیندۍ اتمه) اعلان وکړ، هغه تاسیسات یې په نښه کړي دي چې، د حزب‌الله ډله یې د منځني واټن توغندیو د زېرمې لپاره د لبنان په جنوب کې کاروي.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له‌‌‌‌مخې، دغه برید د لیتاني سیند په شمال کې د بیساریه په کلي کې ترسره شوی او دا د اوربند د نافذېدو له پیل راهیسې د اسراییل لومړنی هوايي برید ګڼل کېږي.

د راپور پر اساس، په هغه اوربند کې چې د چهارشنبې په سهار نافذ شوی دی، د لیتاني سیند په جنوب کې د غیر قانوني پوځي تاسیساتو پر ختمولو ټینګار شوی، خو د سیند په شمال کې پوځي تاسیساتو ته اشاره نه‌‌‌ده شوې.

د اسراییل پوځ دا هم اعلان وکړ چې، د پنج‌شنبې په ورځ یې څو "مشکوک" اقدامات چې ګواښ ګڼل کېدل او د اوربند شرایط یې ماتول، پېژندلي دي.

د افغانستان د بشري حقونو په اړه د ملګروملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنیټ، پرون (پنج‌شنبې) پر نړیوالې ټولنې غږ وکړ چې، د طالبانو له‌‌‌خوا د بشري حقونو له سرغړونو سره مقابله وکړي.

هغه په افغانستان کې روان وضعیت یوه داسې بحران وباله، چې باید وجدانونه ولړزوي.

ښاغلي بېنیټ په جنیوا کې د "جنسیتي ځواب ویلو او عدالت کنفرانس" ته په وینا کې په افغانستان کې د حساب ورکولو او عدالت د ډاډمنولو لپاره د پراخو او هر اړخیزو میکانېزمونو پر اړتیا ټینګار وکړ.

هغه وویل: "زه غواړم خپله خبره په‌‌دې ټینګار سره پای ته ورسوم چې، د حساب ورکولو او عدالت پراخ او هر اړخیز سیستم د یوه باثباته، ټول‌شموله، د حقونو درناوي کوونکي او هوسا افغانستان د جوړولو لپاره څومره مهم دی. یو ځل بیا، زه د افغانستان زړورو خلکو ته خپله ژوره مننه او قدرداني وړاندې کوم، چې لا هم په خورا زړورتیا او صبر سره د ستونزو پر وړاندې درېږي. په‌دې هېواد کې روان وضعیت باید زموږ وجدانونه ولړزوي."

په‌‌‌‌‌‌دې کنفرانس کې چې سیاستوالو او نړیوالو استازو ګډون درلود، د طالبانو د بشري حقونو د سرغړونو لپاره د حساب ورکولو د چوکاټ د نشتوالي په اړه خبرې وشوې.

ګډونوالو د قانوني ګامونو د اخیستو اړتیا په ډاګه کړه، ترڅو د طالبانو پالیسۍ د "جنسیتي اپارتاید" په توګه وپېژندل شي، چې د ښځو او نجونو د سیستماتیکې ځورونې څرګندونه کوي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د کډوالو او بېرته راستنېدونکو وزارت وايي، پرون (پنج‌شنبې) له ایران او پاکستانه شاوخوا ۱۷۲ کورنۍ بېرته افغانستان ته ستنې شوې.

د راستنو شویو کورنیو له ډلې ۱۵ یې د تورخم له لارې، ۳۵ یې د کندهار د سپین‌‌بولدک له لارې، ۳۹ د نيمروز د ورېښمو پله له لارې او ۸۳ نورې بیا د هرات د اسلام‌‌کلا له لارې راستنې شوې دي.

ایران او پاکستان پر افغان کډوالو فشارونه زیات کړي او تر دې چې ایراني چارواکو ویلي چې، د روان لمریز کال په پاتې څه کم څلورو میاشتو کې به دوه نیم میلیونه افغان کدوال له خپلې خاورې وباسي.

د ایران او درېیو اروپایي هېوادونو د خبرو اترو په درشل کې، د ایران د بهرنیو چارو وزیر د دې خبرو پر پایلو بې‌باوري څرګنده کړه.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له‌‌مخې، ټاکل شوې ده چې د ایران د بهرنیو چارو وزارت سیاسي مرستیال او د ایران جګپوړی مرکچي، مجید تخت روانچي نن جمعه، (د لیندۍ ۹مه) په جینیوا کې د بریتانیا، جرمني او فرانسې له استازو سره وګوري.

رویټرز د ډیپلوماټیکو سرچینو له قوله راپور ورکړی چې، د جینیوا خبرې به تر ډېره د بېلابېلو نظریاتو د وړاندې کولو غونډه وي، چې تمرکز به یې د ایران د اتومي دوسیې په اړه د ټرمپ د احتمالي چلند پر متقابلو اندېښنو وي.

له‌دې وړاندې، په بېلابېلو راپورونو کې ویل شوي و چې، د ډونالډټرمپ په نوې اداره کې به د ایران پر وړاندې د "اعظمي فشار" سیاست دوام وکړي او په عین حال کې له تهران سره د خبرو اترو احتمال هم شته.