په بدخشان کې پنځه کسان سیند ته د یوه موټر د غورځېدو له پېښې وروسته تري تم شوي دي.

باختر خبري آژانس چې طالبان یې اداره کوي پرون د لیندۍ ۹مه د سیمه‌ییزو چارواکو له قوله راپور ورکړ چې دا موټر د بهارک-فیض آباد پر لاره کوکچې سیند ته وغورځېد.

د خبر له مخې، چارواکو موټر له سیند څخه راایستلی، خو سپرلۍ یې تراوسه لادرکه دي.

ځینو رسنیو راپور ورکړی چې دا پنځه کسان په اوبو کې ډوب شوي، خو د باختر په خبر کې د چارواکو له قوله راغلي چې د ورکو کسانو د موندنې لپاره هڅې روانې دي.

په افغانستان کې په ترافیکي پېښو کې هرکال زرګونه کسان مړه او ټپیان کېږي.

د دې پېښو علتونه د سړکونو خرابوالی او د چلوونکو له‌خوا د ترافیکي قوانینو نه مراعات بلل کېږي.

د افغانستان لپاره د قطر او بریتانیا ځانګړو استازو د افغانستان پر وضعیت خبرې کړي دي.

د قطري رسنیو د راپورونو له مخې، د افغانستان لپاره د قطر ځانګړي استازي فیصل بن عبدالله الحنزاب پرون د لیندۍ په نهمه نېټه د افغانستان لپاره د برتانیا له ځانګړي استازي اندریو مک کوبري سره په دوحه کې وکتل.

د راپورونو له مخې، دواړو لورو د افغانستان د روانو سیاسي، امنیتي او بشري مسایلو په اړه خبرې وکړې.

د دې خبرو د جزییاتو په اړه څه نه دي ویل شوي.

د طالبانو حکومت د نړۍ هېڅ یوه هېواد په رسمیت نه دی پېژندلی نو ځکه ډېری هېوادونه د ځانګړو استازو له لارې له افغانستان سره خپلې چارې تنظیموي.

د افغانستان لپاره د امریکا سفارت وايي چې د افغان ښځو د ملاتړ لپاره پر یوه پروګرام کار کوي.

د امریکا د سفارت د عامه اړیکو مشر ماریو کریفو له ښځو سره د تاوتریخوالي د مخنیوي د شپاړس ورځني کمپاین په مناسبت په یوه ویډیويي پیغام کې چې پرون د سفارت پر ایکس‌پاڼه خپور شو ویلي چې افغان ښځې او نجونې د نړۍ د نورو ښځو په څېر خوندیتوب، امنیت، فرصتونه او د خپل هېواد د راتلونکې په جوړولو کې ونډه غواړي.

کریفو وايي چې ده او د امریکا په سفارت کې د ده نورو همکارانو د افغان ښځو او نجونو د دې هیلو د ترسره کولو لپاره د یوه پروګرام پر جوړولو او عملي کولو کار پیل کړی دی.

نوموړي د دې پروګرام جزییات نه دي بیان کړي.

متحده‌ایالات د پرځېدلي جمهوري نظام په شل کلنه واکمنۍ کې د هغو پروژو لوی تمویلوونکی هېواد و چې د ښځو د پیاوړي کېدو لپاره یې کار کاوه، خو د ۲۰۲۱م کال په اګست میاشت کې پر افغانستان د طالبانو له بېا واکمنېدو وروسته دا ټول پروګرامونه وځنډېدل.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د څانګې مشر وايي، د طالبانو له‌خوا پر ښځو او نجونو لګېدلي محدودیتونه د افغانستان د سولې او پرمختګ بهیر زیانمنوي.

وولکر تورک پرون پر خپله ایکس‌پاڼه په یوه ویډیويي پیغام کې وویل چې د دې محدودیتونو له کبله ښځې او نجونې عملاً په کورونو کې بندیوانې دي.

هغه وايي: "په تېرو دریو کلونو کې افغان ښځو او نجونو د خپلو بشري حقونو په برخه کې پراخې سرغړونې ولیدلې. په ملي کچه فرمانونو او سیمه ایز اقداماتو یې د تعلیم او کار حقونه محدود کړل او د تګ راتګ، سوله ایزو غونډو او د بیان د آزادۍ په برخو کې د دوی حقونه یې ختم کړل."

ترک زیاتوي چې د طالبانو اقدامات په نړۍ کې ساری نه لري او د حکومت په ملاتړ د جنسیت پربنسټ له سیستماتیک تعقیب سره انډول بلل کېږي.

دی په پای کې وايي چې د طالبانو دا اقدامات به په افغانستان کې د سولې او دومدار پرمختګ لپاره د څو نسلونو په کچه ډېر ناوړه عواقب ولري.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د څانګې مشر څو ځلې مخکې هم د طالبانو د حکومت پر اقداماتو، په تېره له ښځو سره د طالبانو پر چلند ډېرې نیوکې کړي.

طالبانو که څه هم تازه په دې اړه څه نه دي ویلي، خو پخوا یې په وار وار ټینګار کړی چې دوی له ښځو سره د اسلامي شریعت په چوکاټ کې چلند کوي.

د نولس‌‌‌کلنو ځوانانو د اسیا جام سیالیو لومړۍ لوبه نن د افغانستان او بنګله‌‌‌‌‌دېش ترمنځ د عربي متحده اماراتو په دبۍ ښار کې ترسره شوه، چې بنګله‌‌‌دېش د ۴۵ منډو په توپیر وګټله.

د دې سیالۍ پچه افغانستان وګټله او بنګله‌‌‌دېش ته یې د توپوهنې بلنه ورکړې وه.

د بنګله‌‌‌دېش توپوهونکو پوره ۵۰ اورونه ولوبول، ۹ لوبغاړي یې وسوځېدل او ۲۲۸ منډې یې وکړې.

د یادې لوبډلې لوبډلمشرعزیزالحکیم ۱۰۳ او کلام صدیق ۶۶ منډې وکړې.

د افغانستان لپاره په توپ اچونه کې عبدالعزیزخان، نورستاني عمرزي او خاطر ستانکزي دوه-دوه لوبغاړي وسوځول.

افغان لوبډلې د بنګله‌‌‌‌دېش د هدف په دوام یوازې ۱۸۳ منډې وکړې او په روان اسیا جام کې یې خپله لومړۍ لوبه وبایلله.

د افغان توپوهونکو له ډلې فیصل خان مخکښ منډه جوړونکی و، چې ۵۸ منډې یې وکړې، دغه‌‌‌راز نصیر معروف‌خېل په ۳۴ منډو وسوځېد.

د بنګله‌‌‌‌دېش د توپ اچونکو په ډله کې الفهد او اقبال حسین درې‌درې لوبغاړي وسوځول.

افغانستان به خپله دویمه سیالي د ډسمبر په لومړۍ نېټه د سریلانکا پر وړاندې ترسره کړي.

د ویلو ده چې د افغان لوبډلې په ګروپ کې سریلانکا له نیپال بیا خپله سیالي ګټلې ده او د نومرو په جدول کې تر دې دمه په اول مقام کې قرار لري.

د نولس‌‌‌کلنو ځوانانو د اسیا جام سیالیو لومړۍ لوبه نن د افغانستان او بنګله‌‌‌دېش ترمنځ د عربي متحده اماراتو په دبۍ ښار کې پیل شوه.

د دې سیالۍ پچه افغانستان وګټله او بنګله‌‌دېش ته یې د توپوهنې بلنه ورکړه.

د بنګله‌‌‌دېش توپوهونکو پوره ۵۰ اورونه ولوبول، ۹ لوبغاړي یې وسوځېدل او ۲۲۸ منډې یې وکړې.

د یادې لوبډلې لوبډلمشرعزیزالحکیم ۱۰۳ او کلام صدیق ۶۶ منډې وکړې.

د افغانستان لپاره په توپ اچونه کې عبدالعزیزخان، نورستاني عمرزي او خاطر ستانکزي دوه‌‌‌-دوه لوبغاړي وسوځول.

افغانستان به په څو شېبو کې د خپلې توپوهنې پاڼۍ پیل کړي.

د افغانستان د بشري حقونو په اړه د ملګروملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارډ بېنیټ، پرون (پنج‌شنبې) پر نړیوالې ټولنې غږ وکړ چې، د طالبانو له‌‌‌خوا د بشري حقونو له سرغړونو سره مقابله وکړي.

هغه په افغانستان کې روان وضعیت یوه داسې بحران وباله، چې باید وجدانونه ولړزوي.

ښاغلي بېنیټ په جنیوا کې د "جنسیتي ځواب ویلو او عدالت کنفرانس" ته په وینا کې په افغانستان کې د حساب ورکولو او عدالت د ډاډمنولو لپاره د پراخو او هر اړخیزو میکانېزمونو پر اړتیا ټینګار وکړ.

هغه وویل: "زه غواړم خپله خبره په‌‌دې ټینګار سره پای ته ورسوم چې، د حساب ورکولو او عدالت پراخ او هر اړخیز سیستم د یوه باثباته، ټول‌شموله، د حقونو درناوي کوونکي او هوسا افغانستان د جوړولو لپاره څومره مهم دی. یو ځل بیا، زه د افغانستان زړورو خلکو ته خپله ژوره مننه او قدرداني وړاندې کوم، چې لا هم په خورا زړورتیا او صبر سره د ستونزو پر وړاندې درېږي. په‌دې هېواد کې روان وضعیت باید زموږ وجدانونه ولړزوي."

په‌‌‌‌‌‌دې کنفرانس کې چې سیاستوالو او نړیوالو استازو ګډون درلود، د طالبانو د بشري حقونو د سرغړونو لپاره د حساب ورکولو د چوکاټ د نشتوالي په اړه خبرې وشوې.

ګډونوالو د قانوني ګامونو د اخیستو اړتیا په ډاګه کړه، ترڅو د طالبانو پالیسۍ د "جنسیتي اپارتاید" په توګه وپېژندل شي، چې د ښځو او نجونو د سیستماتیکې ځورونې څرګندونه کوي.

د طالبانو تر کنټرول لاندې د کډوالو او بېرته راستنېدونکو وزارت وايي، پرون (پنج‌شنبې) له ایران او پاکستانه شاوخوا ۱۷۲ کورنۍ بېرته افغانستان ته ستنې شوې.

د راستنو شویو کورنیو له ډلې ۱۵ یې د تورخم له لارې، ۳۵ یې د کندهار د سپین‌‌بولدک له لارې، ۳۹ د نيمروز د ورېښمو پله له لارې او ۸۳ نورې بیا د هرات د اسلام‌‌کلا له لارې راستنې شوې دي.

ایران او پاکستان پر افغان کډوالو فشارونه زیات کړي او تر دې چې ایراني چارواکو ویلي چې، د روان لمریز کال په پاتې څه کم څلورو میاشتو کې به دوه نیم میلیونه افغان کدوال له خپلې خاورې وباسي.

هسپانیا، فرانسې، لوګزامبورګ، چیلي، کاستاریکا او مکسیکو د افغانستان د ښځو د حقونو د سرغړونو قضیه نړیوالې جزایي محکمې ته وړاندې کړې ده.

د چیلي د بهرنیو چارو وزارت د پنج‌شنبې په ورځ (د قوس په ۸مه) اعلان وکړ چې: "د شرایطو خرابېدو او د افغان ښځو او نجونو بحراني وضعیت ته په کتو، د دې هېواد قضیه نړیوالې جزایي محکمې ته وړاندې شوې ده."

د دې غوښتنې لاسلیک کوونکو له نړیوالې جزایي محکمې څخه غوښتي چې د افغانستان وضعیت، په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو وضعیت، چې د حقونو له دوامدار او سیستماتیک نقض سره مخامخ دي، په پام کې ونیسي.

دغه شپږ هېوادونه د نړیوالې جزایي محکمې له څارنوال څخه غوښتنه کوي چې په افغانستان کې د ښځو او نجونو د حقونو پر دوامدار او سیستماتیک نقض تمرکز وکړي.

دوی د نړیوالې جزایي محکمې له څارنوال څخه غوښتنه کړې چې، په خپلو پلټنو کې هغه جرمونه هم شامل کړي چې د طالبانو له واکمنېدو وروسته، په ۲۰۲۱ کال کې، د ښځو او نجونو په وړاندې شوي دي.

ټاکل شوې ده چې د جرمني پخوانۍ صدراعظمه انګیلا مرکل راتلونکې اوونۍ د خپل هېواد د پارلمان یوه کمېسیون ته حاضره شي او د افغانستان په اړه پوښتنو ته ځوابونه ووايي.

د جرمني رسنیو پرون (پنج‌شنبې) راپور ورکړ چې اغلې مرکل او د هغې د صدراعظمۍ د مهال د کابینې دوه وزیران به د دسمبر په پنځمه د افغانستان د ماموریت او د تخلیې د عملیاتو په اړه پوښتنو ته ځوابونه ووايي.

مېرمن مرکل ۱۶ کاله د جرمني صدراعظمه وه، چې په ۲۰۲۱ کې له سیاسته ګوښه شوه.

په پام کې ده چې د پارلمان غړي له‌‌دې څخه په‌‌‌دې اړه سپیناوی وغواړي چې، ولې د دې تر مشرۍ لاندې حکومت د ۲۰۲۱ په اګست کې د طالبانو له لوري په چټکه د واک له نیول کېدو بې‌‌خبره و او ولې د جرمني د اتباعو او د هغو د افغان همکارانو د تخلیې عملیات له ګډوډۍ سره مخامخ شول.