د ملګروملتونو د ښځو څانګه وایي، په وروستیو کې په افغانستان کې د انټرنیټ او ټیلفوني اړیکو پریکیدو وښودله چې د افغان ښځو لپاره اړیکه څومره مهمه ده ـ او کله چې دا اړیکه له لاسه ورکړل شي، نوهیله له منځه ځي او ځای یې انزوا نیسي.

د ملګروملتونو د ښځوڅانګې دغه څرګندونې پرون چهارشنبې پرخپله ایکسپاڼه د اکتوبر د ۲۹، د انټرنیټ نړیوالې ورځې ته په اشاره کړې دي. دې ادارې په یوه راپورکې چې د اوکتوبرپه ۱۶ یې په خپله ویبپاڼه کې خپورکړی ویلي: کله چې طالبانو انټرنیټ بندکړ، ښځو د خپل ژوند د بقا لپاره د زده کړې او له یوبل سره د مرستو فرصت له لاسه ورکړ. د راپورله مخې د انټرنیټ او ټیلفوني اړیکو له بندیدو سره په افغانستان کې په ملیونونو ښځې او نجونې غلې شوې. دغه راز ویل شوي چې د هغو کسانو لپاره چې انټرنیټ ته یې لاسرسی درلود، بندیدو یې له بهرنۍ نړۍ سره وروستۍ اړیکه پرې کړه - هغه نازکه اړیکه چې د دوی د زده کړې، کار او هیلې یې ژوندۍ ساتلې وې. د روانې میاشتې په پیل کې د طالبانو له خوا په ټول افغانستان کې د ۴۸ ساعتونو په مخه د انټرنیټي او موبایل ټیلفوني خدماتو له بندیدو سره د نورو برخو ترڅنګ ښځو او نجونو هغه فرصت هم له لاسه ورکړچې انلاین یې زده کړې کولې.

تمه کیږي چې د افغانستان د ۱۷ کلنو فوټسال لوبډله به د پنجشنبې په ورځ په بحرین کې د ۲۰۲۵ کال د آسیا د ځوانانو د سیالیو په پای لوبه کې له ایران سره مخامخ شي.

افغانستان د سې شنبې په ورځ تایلینډ ته ۹ د ۱ په مقابل کې په ماتې ورکولو سره د دې لوبو وروستي پړاو ته ووت.

افغانستان په دې سیالیو کې مخکې ازبکستان، بحرین او چین ته ماتې ورکړې ده.

د " افغانستان دوستانو" په نوم غونډه کې د افغانستان د خلکو، په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو د ملاتړ پر اړتیا ټینګار وشو.

په ملګروملتونوکې د کاناډا ماموریت د سې شنبې په ورځ ناوخته پرخپله ایکسپاڼه لیکلي: «موږ له افغانستان سره د دوامداره ملاتړ غوښتونکي یو او د دې هیواد له خلکو، په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو پر خپل قوي ملاتړبیا ټینګارکوو. »

په دې اړه چې دا غونډه کله جوړه شوې وه، څه ندي ویل شوي خو ویل شوې چې د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي، ریچارډ بینټ او په ملګروملتونو کې د افغانستان د دایمي استازولۍ سرپرست، د ړنګ شوي جمهوي نظام چارواکي نصیراحمد فایق هم ګډون کړی و.

پر افغانستان د طالبانو له بیاځلي واکمنیدو وروسته له دې هیواد سره د نړیوالې ټولنې ډیری مرستې بندې شوي او د نجونو او ښځو لپاره د زده کړې، کار او د تګ راتګ په آزادۍ سخت محدودیتونه لګول شوي دي.

د طالبانو له واک ته رسیدو څه باندې څلور کاله وروسته، له روسیې پرته د نړۍ بل هیڅ هیواد هم د طالبانو حکومت په رسمیت ندی پیژندلی.

بشري حقونو، په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو حقونوته درناوی او د یو ټول شموله حکومت جوړیدل د نړیوالې ټولنې له خوا د طالبانو د حکومت د په رسمیت پیژندلو لپاره اساسي شرطونه ګڼل کیږي.

د پاکستاني چارواکو د وروستیو څرګندونو په اړه چې وایي په استانبول کې خبرې ناکامه شوي، د طالبانو د حکومت چارواکو تراوسه څه ندي ویلي خو د دوی ترکنټرل لاندې ملي ټلویزیون وایي، د پاکستاني لوري د "غیرمنطقي غوښتنو " له امله پرمختګ ندی شوی.

د پاکستان د اطلاعاتو مرکزي وزیر عطاالله تارړ پرون سې شنبې پرخپله ایکسپاڼه په یوه پیغام کې وویل چې د استانبول په خبرو کې هیڅ پرمختګ ونه شو او هیڅ حللار ونه موندل شوه. د پاکستان دفاع وزیر خواجه اصف بیا ادعا وکړه چې په استانبول کې د طالبانو استازو واک نه درلود.

که څه هم د طالبانو چارواکو تراوسه د دې غونډې او پاکستاني چارواکو د څرګندونو په اړه څه ندي ویلي خو د طالبانو ترکنټرول لاندې ملي ټلویزیون چې د طالبانو سیاست منعکسوي، په خپله ویبپاڼه کې په یوه بیان کې لیکلي چې په استانبول کې د افغانستان او پاکستان تر منځ خبرې د پاکستاني لوري د "غیر منطقي غوښتنو " له امله پرمختګ نه کوي.

ویل شوي چې په دې خبرو کې پاکستاني لوري له افغانستان څخه غوښتي، چې په پاکستان کې د کېدونکو بریدونو د نه کېدو تضمین ورکړي. د افغانستان پلاوي بیا ویلي، چې تحریک طالبان پاکستان یا ټي ټي پي د پاکستان کورنۍ او پخوانۍ ستونزه ده، خو د افغانستان حکومت ژمن دی، چې د افغانستان خاوره به د پاکستان، یا د کوم بل هېواد پر وړاندې نه کارول کېږي.

د ترکیې په ګډون چې د دې خبرو کوربنه وه، تراوسه پوري هیڅ لوري ندي ویلي چې ایا دواړه پلاوي بیرته خپلو هیوادونو ته ستانه شوي او که د خبرو د دوام په نیت بیاهم په استانبول کې دي.

د کابل او اسلام آباد ترمنځ په وروستیو کلونو کې پریوبل د تورونو لګولو له امله د دواړو لورو ترمنځ اړیکي ترینګلې شوي دي. پاکستان تورلګوي چې افغانستان هغو وسله والو ډلو ته پناه ورکړې چې پر پاکستان بریدونه کوي، هغه تورچې کابل تل ردکړی دی.

په کامرون کې د اپوزیسیون مشرانو د ولسمشرۍ لپاره د انتخاباتو نتیجه چې له مخې یې د ولسمشرپاول بیا حکومت تراوو نورو کلونو پورې غزول کیږي، ردکړه.

د رویترز خبري آژانس د راپورله مخې دغو مشرانو ویلي چې دغه نتیجه د د دې هیواد چې اوس د بیلتون غوښتنې په لانجه کې ګیردی، د خلکو ریښتیني اراده نه تمثیولي.

په مرکزي افریقا کې پروت د دې هیواد د اساسي قانون شورا د دوشنبې په ورځ د لانجمنو انتخاباتو نتیجه اعلان کړه اود ۵۳ سلنه رایې په ګټلو سره یې ۹۲ کلن بیا بریالی اعلان کړ. له دغه اعلان وروسته د کامرون په څو ښارونو کې له تاوتریخوالي ډک اعتراضونه پیل شوي دي. د کامرون په سوداګریز مرکز دواله کې د اپوزیسیون د پلویانو او د بلوا ضد پولیسو ترمنځ د نښتو په نتیجه کې د دې ښار سړکونه بند شوي دي.

د جنوبي کوریا چارواکو د امریکا ولسمشر ته د لرغوني کوریا د پاچاهانو د سروزرو تاج ډالۍ وړاندې کړه.

ټرمپ د چهارشنبې په ورځ له خپل سیال، لی جائه میونګ سره ولیدل.

دا کتنه د ټرمپ د آسیا د سفر یوه برخه ده، چیرې چې تمه کیږي نوموړی به د چین له ولسمشر شي جین پینګ سره په کتنه کې د سوداګرۍ چارو په اړه خبرې وکړي.

د شیلا په نوم د کوریا د پاچاهانو د کورنۍ د سروزرو تاج په لرغوني ګیونګجو ښارکې د یولړمراسمو په ترڅ کې ټرمپ ته ورکړشو.

د شیلا شاهي کورنۍ د کوریا پرټاپو وزمې د ۹۳۵ او ۵۷ قبل المیلاد کلونو ترمنځ واکمنه وه.

د جنوبي کوریا د ولسمشرۍ دفتر په یوه بیان کې وویل: "دا تاج په ټاپووزمه کې د سولې، ګډ ژوند او ګډې سوکالۍ سمبول دی."

ټرمپ یې په ځواب کې وویل،: "دا یو لوی ویاړ دی. زه غواړم همدا اوس دا تاج پرسرکړم."

پاکستاني چارواکو پرون ناوخته اعلان وکړ چې په استانبول کې د دوی او طالب استازو خبرې ناکامه شوي دي.

د پاکستان د اطلاعاتو مرکزي وزیر عطاالله تارړ په یوه پیغام کې وویل چې د استانبول په خبرو کې هیڅ پرمختګ ونه شو.

ده پر خپله ایکسپاڼه لیکلي چې د استانبول په خبرو کې هیڅ حللار ونه موندل شوه.

له بلې خوا د پاکستان دفاع وزیر خواجه اصف ادعا وکړه چې په استانبول کې د طالبانو استازو واک نه درلود.

خواحه اصف تېره شپه د پاکستان یوه خصوصي تلویزیون ته په مرکه کې وویل چې هند د افغانستان له لارې د پاکستان خلاف نبابتي جنګ پیل کړی دی.

طالبانو تراوسه پورې د استانبول د خبرو د ماتې او د پاکستاني چارواکو د دغو نویو ادعاوو په اړه څه نه دي ویلي خو د طالبانو د کورنیو چارو وزارت ویاند عبدالمتین قانع د سې شنبې په ورځ آریانا نیوز، د افغانستان خصوصي رسنۍ ته د پاکستان د دفاع د وزیر خواجه آصف وروستي خبرداري ته په اشاره چې ویلي و، که دواړه لوري یوې هوکړې ته ونه رسیږي نو دا "خلاصې جګړې" ته لار هوارولی شي وویل: هر برید به داسې ځواب شي چې د ده په ټکو هغه به "پاکستان ته د عبرت درس او نورو ته پیغام" ورکړي.

ښاغلي قانع زیاته کړه: "دا سمه ده چې موږ اټومي وسلې نه لرو، خو نه ناټو او نه هم متحده ایالات توانیدلي چې په افغانستان کې د شل کلنې جګړې سره سره دا هیواد تر خپل کنټرول لاندې راولي."

د کابل او اسلام آباد ترمنځ په وروستیو کلونو کې پریوبل د تورونو لګولو له امله د دواړو لورو ترمنځ اړیکي ترینګلې شوي دي. پاکستان تورلګوي چې افغانستان هغو وسله والو ډلو ته پناه ورکړې چې پر پاکستان بریدونه کوي، هغه تورچې کابل تل ردکړی دی.

د پاکستاني پنجاب اعلی وزیرې مریم نواز په خپل ایالت کې د بې اسناده استوګنو بهرنیانو، په ځانګړي ډول د افغان اتباعو، پر ضد د پرېکنده اقداماتو پرېکړه وکړه.

مریم نواز چارواکو ته امر وکړ چې د هغو کسانو خلاف سمدستي دوسیې ثبت کړي چې خپل کورونه، دوکانونه، فابریکې، هوټلونه یا د تېلو پمپونه غیرقانوني بهرنیانو ته په کرایه ورکوي. هغې ټینګار وکړ چې دا ډول ټول فعالیتونه باید په جدي ډول وڅارل شي او راپور یې ورکړل شي.

د مریم نواز تر مشرۍ لاندې د پنجاب ایالتي کابینې همداراز امر وکړ چې د جوماتونو له لارې دې د بې اسناده افغانانو د موندلو لپاره اعلانونه وشي.

د مایکروسافټ او اوپن‌اې‌آی ترمنځ یوه مهمه هوکړه شوې چې له مخې یې د "ChatGPT" د مصنوعي ځیرکتیا جوړوونکې کمپنۍ کولای شي عامه سهامي شرکت ته خپل جوړښت واړوي او د اوپن‌اې‌آی ارزښت شاوخوا ۵۰۰ میلیارد ډالره اټکل کړي.

د رویټرز خبري اژانس د راپور له مخې، دغه هوکړه هغه اساسي محدودیت پای ته رسوي چې له ۲۰۱۹ کال راهیسې د اوپن‌اې‌آی د پانګونې په جذب کې خنډ و. دا محدودیت د مایکروسافټ د هغه تړون له کبله و چې له مخې یې د ټکنالوژۍ دې لوی شرکت ته اجازه ورکول شوې وه چې د اوپن‌اې‌آی له ډېرو محصولاتو او څېړنو څخه د استعمال حق ولري، په بدل کې یې د کلوډ(Cloud) ګرانه خدمات ورکول.

د چټ جي پي ټي د شهرت له زیاتوالي سره، دغه محدودیتونه د دواړو شرکتونو ترمنځ د اصلي شخړې سبب شوي وو.

د دواړو لورو د اعلامیې له مخې، مایکروسافټ به د «اوپن‌اې‌آی ګروپ» شاوخوا ۲۷ سلنه ونډه په خپل ملکیت کې ولري، چې ارزښت یې نژدې ۱۳۵ میلیارد ډالره اټکل شوی. د شرکت کنټرول به لا هم د اوپن‌اې‌آی د غیرانتفاعي بنسټ په لاس کې وي.

مایکروسافټ تر دې دمه ۱۳.۸ میلیارد ډالره په اوپن‌اې‌آی کې پانګونه کړې، او د دې نوې هوکړې له مخې یې نژدې ۱۰ چنده ګټه ترلاسه کړې ده. د مایکروسافټ د ونډو بیه هم ۲.۵ سلنه لوړه شوې، چې د دې شرکت د بازار ټول ارزښت یې یو ځل بیا تر څلور ټریلیونه ډالرو پورته رسولی دی.