د افغانستان د سولې لپاره د امریکا ځانګړي استازي په تازه څرګندونو کې د افغانستان د سولې په روانو هڅو کې د پاکستان له لوري د داسې اقداماتو یادونه کړې چې د ده په خبره کولای شي مضبوطې پایلې ولري.

ښاغلي خلیل‌زاد د یکشنبې په ماښام پر خپله ټویټرپاڼه په‌دې اړه نور جزئیات نه‌دي ورکړي، خو لیکلي یې دي چې د سولې هڅې یې پر سم لور روانې دي.

نوموړي په‌دې پیغام کې لیکلي چې د افغانستان د سولې پروسې په اړه د سیمې اوسنی سفر یې بشپړ کړ او د دې سفر په ترڅ کې د کوربه هېوادونو د هرکلي او لیدنو ستاینه‌یې وکړه.

ښاغلي خلیل‌زاد د جنوري له اتمې نېټې دا سفر پیل کړی و چې په ترڅ کې یې عربي متحده اماراتو، چین، هند، افغانستان او پاکستان ته ولاړ.

تر دې یوه ورځ دمخه پاکستاني رسنیو ویلي چې د ښاغلي خلیل‌زاد او پاکستاني چارواکو ترمنځ د لیدو پر مهال په پاکستان کې د امریکا او طالبانو د استازو د لیدلو خبره مطرح شوې ده.

خو د طالبانو ویاند ذبیح‌الله مجاهد ویلي چې دوی به د امریکا له استازي سره په اسلام‌اباد کې ونه‌ګوري.

د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي، په کابل او یوه بل ولایت کې لږترلږه ۷ خبریالان او رسنیز فعالان نیول شوي دي.

دغه مرکز پرون په یوه خبرپاڼه کې د خبریالانو د نیونو پر تازه لړۍ د اندېښنې د څرګندولو په ترڅ کې د طالبانو له حکومته غوښتي چې د خبریالانو او رسنییزو فعالانو اساسي حقونو او ازادیو ته درناوی وکړي او نیول شوي خبریالان ژر تر ژره خوشي کړي.

د افغانستان د خبریالانو د مرکز په وینا په وروستیو درې اوونیو کې د امربالمعروف وزارت د محتسبانو او د استخباراتو له لوري په کابل او یوه بل ولایت کې دا خبریالان نیول شوي او وسایل یې ضبط شوي دي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز دا هم ویلي چې د امنیتي اندېښنو له امله د نیول شویو خبریالانو او رسنیزو فعالانو هویت، او نور جزئیات نه‌ افشا کوي.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت پرون (دوشنبې) وویل چې د دغه هیواد ولسمشر مسعود پزشکيان دا مهال افغانستان ته د سفر کوم رسمي پلان نه ‌لري، او په دې اړه وروستۍ څرګندونې یې یوازې د نېک نیت له مخې کړې وې.

د ایران د بهرنیو چارو وزارت ویندوی، اسماعیل بقایي، په تهران کې یوې خبري غونډې ته وویل چې د ولسمشر له خوا د کابل د سفر په اړه وروستۍ څرګندونې «یوازې د ښه نیت شخصي بیان» و، نه دا چې کوم رسمي یا د مهالوېش پر اساس کوم سفر پلان شوی وي.

بقايي دا خبره وروسته له دې وکړه چې ولسمشر پزشکيان د یکشنبې په ورځ د بهرنیو چارو وزارت چارواکو ته وویل چې دی «چمتو دی کابل ته سفر وکړي» څو د دواړو هېوادونو ترمنځ د اړیکو په تاریخ کې نوی باب پرانیزي.

د ایران سفارت هم دا څرګندونې په خپله ایکسپاڼه کې خپرې کړې، چې له امله یې دا اټکلونه زیات شول چې ښايي تهران د طالبانو د حکومت رسمیت پېژندلو ته نژدې شوی وي.

د طالبانو د چاپېریال ساتنې ادارې مشر د دوشنبې په ورځ غوښتنه وکړه چې افغانستان دې د ملګرو ملتونو د اقلیم په نړیوالو خبرو اترو (COP) کې شامل شي، ځکه چې سخت اقلیمي شرایط او د اوبو کمښت د افغانانو پر ژوند او اقتصاد ژور اغېز کړی دی.

تېر کال د طالبانو یو پلاوی د آذربایجان په باکو کې د اقلیمي بدلون د نهه ویشتم نړیوال کنفرانس په غونډو کې د څارونکو په توګه ګډون کړی و، خو دوی رسمي ګډونوال نه وو.

د افغانستان د چاپېریال ساتنې د ملي ادارې مشر مطيع الحق خالص، وویل چې له ۲۰۲۱ کال راهیسې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته د چاپېریالي پروژو ځنډېدا افغانانو ته پراخ زیانونه اړولي دي.

نوموړي څرګنده کړه چې غواړي افغانستان د سږکال د اقلمي بدلون په دېرشم نړیوال کنفرانس کې، چې په برازیل کې جوړیږي، برخه ولري.

خالص وویل:

«افغانستان له اقلیمي بدلون څخه سخت متأثر شوی دی. وچکالي، د اوبو کمښت، د کرنیزو ځمکو کموالی، ناڅاپي سېلونه، او د خوراکي خوندیتوب ګواښونه د خلکو پر ژوند او اقتصاد ژور اغېز کوي.»

نن دوشنبه د شپږیزې لیګ په لسم پړاو کې دوه لوبې ترسره شوې.

لومړی لوبه سهار مهال د بست ساتونکي او بند امیر ښامارانو لوبډلو ترمنځ و چې بند امیر لوبډلې د دریو ویکټو په توپیر بست ساتونکو ته ماتې وکړه.

په دې بریا سره بندامیر خپله دریمه بریا ترلاسه کړه.

بله لوبه د مس عینک اتلانو او سپین غږ پرانګانو ترمنځ ده چې پیل شوي او لا هم دوام لري.

د کډوالو نړیوال سازمان (ای او ایم) وايي، د روانې میاشتې په وروستیو دوو اونیو کې څه باندې ۳۷۰زره افغان کډوال له ایرانه افغانستان ته راستانه شوي دي.

دغه سازمان نن دوشنبې پر خپلې ایکس پاڼې د یوې ویډيو په خپرولو سره ویلي، "که څه دوی له راستنو شویو کډوالو په ځانګړې ټوکه ښځو او ماشومان سره په بیلابیلو برخو کې مرستې کړي خو د نړیوالو مرستو ته اړتیا ده".

پرون یکشنبې اوچا په یوه راپور کې ویلي و چې په وروستیو څو ورځو کې له ایرانه د راستنو شویو کډوالو په شمیر کې کموالی راغلی دی.

خو د دغه ادارې په خبره ښايي د اګست میاشتې په پیل کې له پاکستانه د افغان کډوالو په راستنیدو کې زیاتوالی راشي.

د پاکستان حکومت د پي او ار کارت لرونکو افغان کډوالو کارتونه په روانه میاشت کې تمدید نه کړل.

نژدې یو نیم میلیون د پي او ار کارت لرونکي افغان کډوال په پاکستان کې اوسیږي.

په پروان ولایت کې په دوو ترافیکي پېښو کې پنځه کسان مړه شوي دي.

د طالبانو تر واک لاندې باختر خبري اژانس نن دوشنبې خبر ورکړی چې دغه پښې په سالنګ ولسوالۍ کې رامنځته شوي.

په پېښو کې ۴کسان ټپیان دي.

بل پلو، د کندهار په دامان ولسوالۍ کې په یوه ترافیکي پېښه کې یو بهرنۍ سیلانی ټپي شوی.

د کندهار د امنیې قومندانۍ ویاند اسدالله جمشید کورنیو رسنیو ته ویلي، "پېښه نن سهار د سیلاني د موټرسایکل او یو ټونس ډوله باروړونکي موټر ترمنځ شوې ده".

د جمشید په ټکو، سیلاني سربیرن ټپي دی.

د هېواد د هواپېژندنې اداره په دریو ولایتونو نورستان، کونړ او خوست کې د تېرو بارانونو او سېلابونو د راوتلو اټکل کوي.

د افغانستان ملي راډیو ټلویزیون چې طالبان یې اداره کوي، پر خپله ایکس پاڼه د طالبانو د حکومت د ترانسپورت او هوايي چلند وزارت د هواپېژندنې ادارې په حواله همداراز خبر ورکوي چې د هېواد د مرکز، لویدیځ، ختیځ او جنوب په ځینو سیمو کې د تېزو بادونو احتمال شته.

باختر خبري آژانس چې طالبان یې اداره کوي پرون راپور ورکړ چې په دې ټلفوني خبرو کې ښاغلي متقي ټینګار وکړ چې افغان کډوال باید په تدریجي ډول او په عزت سره خپل هېواد ته ستانه شي.

د باختر آژانس د راپور له مخې ښاغلي عراقچي هم د افغان کډوالو حقونو ته پر درناوي ټینګار وکړ.

د افغان کډوالو د باعزته ستنېدو په اړه خبرې داسې مهال کېږي چې په تېرو څو میاشتو کې سلګونه زره افغان کډوال په جبري ډول له ایرانه ایستل شوي دي.

د ایران ولسمشر مسعود پزشکیان هم ویلي دي چې ده د کورنیوچارو وزارت ته لارښوونه کړې چې د افغان کډوالو د ایستلو په بهیر کې دې له خورا ډېر دقت څخه کار واخلي څو په افغانانو کې د ایران په اړه ناسم ذهنیت جوړ نه شي.

اوچا په یوه راپور کې چې پرون یې خپور کړ ویلي دي چې د راستنېدونکو په شمېر کې دا کمښت د جولای له ۱۹مې څخه پیل شوی او اټکل کېږي چې له پاکستانه د افغان کډوالو د راستنېدو بهیر ښايي د جولای له ۳۰مې وروسته چټک شي.

د اوچا په راپور کې راغلي دي چې د جولای په ۱۹مه نېټه له ایرانه افغانستان ته د راستنېدونکو شمېر شاوخوا ۹ زره و، خو له هغه وروسته کموالی پکې راغلی.

د م. م دا اړونده اداره وايي، پاکستان پرېکړه کړې چې د افغان کډوالو پي او آر کارتونه به نه تمدیدوي نو ښايي د جولای له ۳۰مې څخه له پاکستان خپل هېواد ته د راستنېدونکو افغان کډوالو په شمېر کې زیاتوالی راشي.

په پاکستان کې د دې کارتونو د لرونکو افغانانو شمېر ۱،۴ میلیون ته رسېږي.

دا په داسې حال کې ده چې ایران په وروستیو کې د افغان کډوالو د جبري ایستلو بهیر چټک کړی او د اوچا د ارقامو له مخې یوازې د جولای میاشتې له پیله تر ۱۹مې نېټې پورې ۴۶۰ زره افغانان څه په جبر څه په خپله خوښه له ایرانه خپل هېواد ته راستانه شوي دي.

په پام کې ده چې د آسیايي جام لوبې د سپتمبر په نهمه د افغانستان او هانکانګ ترمنځ په لوبه پیل شي.

د شل اووریزه لوبو په دې لړۍ کې به افغان لوبډله په ب ګروپ کې له بنګلدېش، هانکانګ او سریلانکا سره او په الف ګروپ کې به هند، له عمان، پاکستان او متحده عربي اماراتو سره لوبې کوي.

په ګروپي پړاو کې به د افغانستان دوهمه لوبه د سپټمبر په ۱۶مه له بنګلدېش او دریمه لوبه به یې د سپټمبر په ۱۸مه له سریلانکا سره وي.

د ۲۰۲۵ کال اسیایي جام د متحده عربي اماراتو په کوربه توب ترسره کیږي. د جام تنظیمونکو دا اعلان پرون داسې مهال وکړ چې د پاکستان او هند ترمنځ سیاسي لانجو آسیايي جام له بې برخه لیکه حالت سره مخامخ کړی و.

په دې جام کې د هند او پاکستان لومړۍ لوبه به د سپټمبر په ۱۴مه وي.