د افغانستان د بهرنیو چارو وزارت وايي، د مسکو په غونډه کې چې د افغانستان د سولې په اړه جوړېږي، ګډون نه کوي.

د دغه وزارت ویاند صبغت الله احمدي نن ازادي راډیو ته وویل چې دا پریکړه کې له ولسمشر او نورو لوړ پوړیو چارواکو سره تر سلا مشورې ورسته شوې ده.

ټاکل شوې چې شااو خوا دوه اوونۍ وروسته په مسکو کې د افغانستان د سولې په اړه غونډه چې طالبان هم په کې برخه اخلي،جوړه شي:

"د افغانستان اسلامي جمهوريت له لسمشر او نورو لوړ پوړیو چارواکو سره مشوره شوې ده او وروسته پریکړه وشوه چې هر هغه څه چې د سولې بهیر په اړه کیږي باید د افغانستان اسلامي جمهوریت په محور او مشرۍ وي، موږ د مسکو په غونډه کې ګډون نه کوو."

د پاکستان، ایران، چین او هند په ګډون د یوولسو هېوادونو استازي د مسکو غونډې ته وربلل شوي دي.

په همدې حال کې روسيي رسنیو ویلي دي چې امریکا هم د مسکو په غونډه کې ګډون نه کوي.

د روسيي د بهرنیو چارو وزارت نن په یوه بیان کې ویلي چې د مسکو په غونډه کې د واشنګټن نه ګډون دا ښيي چې متحده ایالات د افغانستان د سولې له پروسې سره لېوالتیا نه لري.

د امریکا د استناف یوې فدرالي محکمې د جمعې په ورځ هغه هوکړه لغوه کړه چې له مخې یې د ۲۰۰۱ کال د سپټمبر د ۱۱مې د تروریستي بریدونو اصلي طراح، خالد شیخ محمد، ته د اعتراف په بدل کې د اعدام له سزا څخه د ژغورنې امکان برابرېده.

خالد شیخ محمد، چې د اسامه بن لادن نژدې ملګری بلل کېږي او په پراخه کچه د ۹/۱۱ د بریدونو اصلي معمار ګڼل کېږي، د ۲۰۰۳ کال د مارچ پر ۱مه نېټه په پاکستان کې ونیول شو او بیا د ګوانتانامو مشهور زندان ته ولېږدول شو.

په واشنګټن ډي‌سي کې د فدرالي استیناف محکمې درې کسیز پلاوي دا پرېکړه وکړه.

د محکمې دې پرېکړې هغه معامله پای ته ورسوله چې د دوو کلونو خبرواترو په نتیجه کې شوې وه او د پوځ څارنوالانو او د پینتاګون چارواکو تایید کړې وه او پر اساس یې د اعتراف په صورت کې خالد شیخ محمد له اعدامه ژغورل کېده.

پر شیخ محمد تور دی چې په نیویارک کې د سوداګرۍ پر اسمانڅکو ودانیو او پر پنتاګون د الوتکو په وسیله د بریدونو پلان یې جوړ کړی و.

د امریکا یوې فدرالي محکمې د افغان وګړو لپاره د «موقتي خونديتوب حالت» (TPS) د لغوه کېدو د ځنډ غوښتنه رد کړه.

د محکمې د دې پرېکړې معنا دا ده چې د ۲۰۲۵ کال د جولای له ۱۴مې نېټې وروسته، ډېری افغانان ښايي د کار اجازه له لاسه ورکړي او له ایالتونو څخه د ایستلو له خطر سره مخامخ شي.

دغه پرېکړه د جولای په ۱۰مه د مریلینډ ایالت د فدرالي محکمې قاضي، تیودور چوانګ، وکړه. هغه وویل، که څه هم قانوني قضیه لا هم روانه ده، خو د TPS لرونکو افغانانو قانوني وضعیت به د محکمې د پرېکړې تر بشپړېدو پورې تمدید نه شي.

دا حکم نژدې ۱۱ زره ۷۰۰ افغان کډوالو اغېزمن کوي.

دغو افغانانو ته وروسته له هغه چې طالبان په ۲۰۲۱ کال کې بیا پر افغانستان واکمن شول، د موقتي خوندي حالت اقامت ورکړل شوی و، ځکه بېرته ستنیدا یې خطرناکه وه.

د کډوالو د حقونو مدافع ډلې د حکومت دغه پرېکړه محکمې ته وړې، دوی استدلال کوي چې د TPS ختمېدا ظالمانه او سیاسي انګیزه لري. دوی وایي، حکومت په افغانستان کې د بشري حقونو جدي ستونزې، په ځانګړې توګه د زیان‌منو ټولنو لپاره، له پامه غورځولي دي.

د بشري حقونو مدافعان خبرداری ورکوي چې د طالبانو تر ولکې لاندې افغانستان ته د افغانانو، په تېره بیا د ښځو او نجونو، بېرته استول ډېر خطرناک دي. د طالبانو تر واک لاندې، ښځې له تعلیم، کار او بنسټیزو ازادیو څخه تقریباً بیخي بې‌برخې دي.

پاکستان یوځل بیا ادعا کړې چې د دې هېواد مخالف وسله وال په افغانستان کې دي او دا یې لویه ننګونه بللې ده.

د پاکستان د بهرنیوچارو وزارت ویاند شفقت علي خان پرون په اسلام آباد کې په خپله اونیزه خبري غونډه کې وویل، که څه هم د افغانستان او پاکستان په وروستیو څو میاشتو کې د ډیپلوماتیکو تماسونو له لارې د اړیکو د ښه کېدو په هدف خبرې پیل کړي خو دی زیاتوي چې بیا هم په افغانستان کې د پاکستاني وسله والو ډلو فعالیت د دوه اړخیزو اړیکو د پراختیا او سیمه ایزې همکارۍ د پرمختګ پر وړاندې مهم خنډ دی.

نوموړي زیاته کړه چې پاکستان په افغانستان کې د تروریستانو د ځالو د شتون له کبله خپله اندېښنه واکمنو طالبانو ته څرګنده کړې او هغوی یې هڅولي دي چې د دې ډلو پرضد مشخص اقدامات وکړي.

د طالبانو حکومت تراوسه په دې اړه څه نه دي ویلي خو له دې مخکې یې تل دا ډول ادعاوې رد کړې دي.

دا په داسې حال کې ده چې د روانې میلادي میاشتې په اوومه نېټه د طالبانو د حکومت او پاکستان استازو په اسلام آباد کې سره وکتل. ښاغلي شفقت وویل چې د دې خبرو په اجنډا کې سوداګري، د کډوالو ستنېدل، سیمه ایز تماسونه او امنیتي همکاري شامله وه.

اسلامیک ریلیف ټولنه وايي چې له ایرانه ایستل شوي زرګونه افغان کډوال په ډېر بد وضعیت کې د افغانستان په لویدیځ کې بند پاتې دي.

دې خیریه ټولنې پرون په یوه بیان کې د خپلې یوې تازه څېړنې په اساس وویل چې ډېری ایستل شوې کډوالې کورنۍ خوړو او سرپناه ته بېړنۍ اړتیا لري خو وايي د راستنېدونکو کډوالو ګڼه ګوڼه ډېره او سیمه ایز امکانات کم دي.

د اسلامیک ریلیف د څېړنې له مخې په تېره یوه میاشت کې نژدې نیم میلیون کډوال له ایرانه په جبري ډول ایستل شوي دي او هره ورځ ۳۵ زره نور کسان هم ایستل کېږي.

له دې مخکې نورو نړیوالو موسسو او له هغې ډلې ملګروملتونو هم له ایرانه د افغان کډوالو د ایستلو د بهیر پر چټکولو انتقاد کړی دی.

د افغانستان لپاره د کډوالو لپاره د ملګروملتونو د لویې کمیشنرۍ مشر وايي چې سږکال ښايي شاوخوا درې میلیون افغان کډوال خپل هېواد ته ستانه شي.

عرفات جمال پرون (د چنګاښ ۲۰مه) له کابله د ویډیو کنفرانس له لارې یوې خبري غونډې ته وویل چې هغه څه چې موږ وینو له دواړو هېوادونو یعنې ایران او پاکستانه په بې عزته، بې نظمه او پراخ ډول د افغان کډوالو ایستل دي.

ښاغلي عرفات زیاته کړه چې د کډوالو دا ډله ایز ستنېدل پر افغانستان چې له پخوا څخه هم له بشري بحران سره مخامخ دی، لوی فشار راولي.

ښاغلي عرفات یادونه وکړه چې تردې دمه ۱،۶ میلیون افغانان له پاکستانه او په ډېر شمېر نور له ایرانه خپل هېواد ته لېږل شوي دي. د نوموړي د اټکل له مخې د کال تر پایه ښايي دا شمېر درې میلیونو ته ورسېږي.

ملګروملتونو له دې مخکې هم ویلي و، چې ډېری افغان کډوال په جبري ډول له ایرانه ایستل کېږي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز وايي د روان ۲۰۲۵ کال په لومړۍ نیمايي کې یې په افغانستان کې د رسنیو او خبریالانو له آزادۍ د سرغړونو لږترلږه ۱۴۰ موارد ثبت کړي دي.

دې مرکز نن (د چنګاښ ۲۰مه) پر خپله ویبپاڼه په یوه بیان کې ویلي دي چې دا د تېرکال د همدې مودې پرتله شاوخوا ۵۶ سلنه زیاتوالی ښيي.

بیان په تېرو ۶ میاشتو کې د طالبانو له لوري د لږترلږه ۲۹ خبریالانو نیول، چې ډېری له بهرنیو رسنیو سره د همکارۍ له وجې د طالبانو پرضد په تبلیغاتو تورن شوي، د رسنیو او خبریالانو پر حقونو د تېري د مهم مثال په توګه یاد کړي دي.

په دې ډله خبریالانو کې ځینې یې له څو ساعتونو نیولې تر څو ورځو پورې په موقت ډول او ځینې نور د څو میاشتو لپاره په بند کې ساتل شوي دي.

طالبانو د ۲۰۲۱ کال په اګست کې پر افغانستان له بیا واکمنېدو وروسته پر رسنیو او د رسنیو پر کارکوونکو یولړ محدودیتونه ولګول چې د رسنیو د ملاتړ د بنسټونو پراخ غبرګونه یې پارولي دي.

پاکستاني چارواکي وايي د هغو نهو مسافرو جسدونه یې ترلاسه کړي چې وسله والو په بلوچستان ایالت کې له یوه بس څخه یرغمل کړي وو.

یوه حکومتي چارواکي نوید علم وویل چې د دې کسانو په مرمیو ویشتل شوي مړي تېره شپه په څېرمه غرونو کې وموندل شول او یوه ایالتي ویاند شاهد رِند وویل چې دا مسافر پرون له یوه بس څخه یرغمل شول. ښاغلي رند زیاته کړه چې د پېښې قربانیانو په ناامنه بلوچستان کې د کارګرانو په توګه کار کاوه او په پنجاب کې خپلو کورونو ته روان وو.

د دې وژنې پړه کومې ډلې نه ده منلې خو بلوڅ بېلتونپالو له دې مخکې په ورته پېښو کې د پنجاب ایالت د اوسېدونکو د وژنو مسوولیت منلی دی.

د طالبانو د حکومت د ارشاد، حج او اوقافو وزارت د روان کال د حج د مراسمو پرمهال د ۱۸ حاجیانو د مړینې خبر ورکوي.

دې وزارت د پنجشنبې په ورځ (د چنګاښ ۱۹مه) له سعودي عربستانه د افغان حاجیانو د ستنېدو د بهیر په پای کې وویل چې سږکال ۱۸ تنه افغان حاجیان تر ډېره د ډېر عمر، ناروغیو یا ترافیکي پېښو په نتیجه کې په حق رسېدلي دي.

د ارشاد، حج او اوقافو وزارت له دې مخکې ویلي و، چې سږکال له افغانستانه شاوخوا ۳۰ زره حاجیان د حج په مراسمو کې د ګډون لپاره سعودي عربستان ته تللي دي.

افغانستان او قزاقستان پرون (د چنګاښ ۱۹مه) د هرات تورغونډۍ د اوسپنې د پټلۍ د رغونې موافقه لاسلیک کړه.

د طالبانو د حکومت ریاست الوزرا پرون په یوه بیان کې وویل چې دا پروژه به د ۵۰۰ میلیون ډالرو په لګښت ورغول شي.

د بیان له مخې نوموړې موافقه چې دواړو لورو مهمه بللې، د طالبانو د حکومت د ریاست الوزرا د اقتصادي مرستیال ملاعبدالغني برادر او د قزاقستان د مرستیال صدراعظم او د بهرنیوچارو د وزیر مورات نور تلیو د کتنې پرمهال په کابل کې لاسلیک شوه.

باختر همداراز خبر ورکړی چې د طالبانو د حکومت د بهرنیوچارو وزیر امیرخان متقي له خپل قزاق سیال مورات نورتلیو سره کتلي او دواړو لورو د دوه اړخیزو اړیکو، اقتصادي همکاریو، ترانزیتي پروژو او نورو مسایلو په اړه خبرې کړې دي.

جاپان د خپلې نړیوالې همکارۍ د ادارې (JICA) له لارې د ملګرو ملتونو د ماشومانو صندوق (یونیسف) ته پنځه میلیونه ډالره نوې مرسته ورکړه، چې په افغانستان کې به د پولیو ناروغۍ د ختمولو لپاره ولګول شي.

په افغانستان کې د یونسیف ادارې د پنجشنبې په ورځ په یوې خبرپاڼې کې ویلي چې دا پروژه د ۱۲ میاشتو لپاره پلان شوې او موخه یې په ټولو ۳۴ ولایتونو کې څه باندې ۱۳ میلیونه ماشومانو ته د پولیو یا ګوزڼ ناروغۍ ضد واکسین رسول او د واکسیناسیون د بهیر پیاوړي کول دي.

یونیسف وایي، افغانستان لا هم په نړۍ کې د ماشومانو د روغتیا له اړخه په تر ټولو ناوړه وضعیت کې دی او پولیو یې یوه له جدي روغتیایي ستونزو څخه ده.

افغانستان د نړۍ په هغو دوو وروستیو هېوادونو کې دی چې پولیو یا د ماشومانو د ګوزڼ ناروغۍ پېښې لا هم په کې شته او په وروستیو کې ددې ناروغۍ پېښې زیاتې شوې دي.

د یونیسف په دې خبرپاڼه کې په کابل کې د جاپان سفیر تاکایوشي کورومیا له خولې ویل شوي، چې هېواد یې د پولیو ضد مبارزې ته لومړیتوب ورکوي او له افغان ماشومانو سره د روغتیايي خدمتونو د ښه کېدو لپاره خپله همکاري جاري ساتي.

په افغانستان کې د یونیسف استازي ډاکټر تاج‌الدین د جاپان دا مرسته افغانستان کې د ماشومانو د ګوزڼ ناروغۍ د ختمولو لپاره خورا مهمه ګڼلې او ویلي یې دي چې دغه مرسته به هغو سیمو ته د واکسین په رسولو کې مرسته وکړي چې لاهم له واکسین څخه بې برخې پاتې دي.

جاپان له تېرو شلو کلونو راهیسې په افغانستان کې د یونیسف له مهمو همکارانو څخه دی او په ځانګړې توګه د روغتیایي خدمتونو د پراختیا لپاره له دې ادارې سره مالي مرستې کوي.